Flexibelere toepassing van auteursrecht

Vrijdag is een belangrijke dag voor de auteursrechten in België: dan worden in de Koninklijke Bibliotheek de Creative Commons-licenties gelanceerd. De vertaling naar Belgisch recht van deze soepele vorm om met auteursrechten om te gaan, heeft een grote impact. In de VS kunnen de Beastie Boys hun muziek en clips vrij laten circuleren op het internet. En ook Zap Mama volgt het voorbeeld.

De introductie van de Crea­tive Commons in de Albertina gebeurt in het bijzijn van specialisten intellectueel recht, auteursrechtenmaatschappijen, mensen uit de kunstensector en kunstenaars. Het festival voor nieuwe media Verbindin­gen/Jonctions, dat momenteel loopt, zorgt voor de omkadering. Waarover gaat het precies? Creative Commons is in de eerste plaats de naam van een vereniging die gevestigd is aan de Stanford Law School in Californië. De voorzitter is de Ame­rikaanse hoogleraar informatierecht aan Stanford Lawrence Lessig. De vereniging wil de verspreiding en het creatieve hergebruik van auteursrechtelijk be­scherm­de werken (literatuur, fotografie, muziek, film, wetenschappelijk werk...) bevorderen door het creëren van een licentiesys­teem met juridische basis.

Eenvoudig en eenmalig
Waar in het huidige stelsel van auteursrechten van elk oorspronkelijk werk automatisch 'alle rechten voorbehouden' zijn, kan de auteur van zo'n werk vanaf vrijdag zelf beslissen om niet te moeilijk te doen over de verspreiding en het hergebruik van zijn werk, en slechts enkele rechten voor te behouden voor zichzelf.
Wie nu een werk wil downloaden, fotokopiëren of publiceren, moet daarvoor altijd toestemming vragen aan de auteur of de beheersvennootschap (zoals Sabam) die zijn rechten beheert. Dat is vaak een omslachtige procedure. Voortaan kan elke auteur op de website van Creative Commons, door een een­ma­lige procedure die juridisch sluitend is, bepaalde licenties verlenen op zijn werk. Hij kan anderen de toestemming geven zijn werk te kopiëren, te verspreiden, te vertonen of op te voeren op voorwaarde dat zijn naam erbij vernoemd wordt, op voorwaarde dat het niet voor commerciële doeleinden gebeurt of op voorwaarde dat het werk niet bewerkt wordt. Een werk volledig vrijgeven zal in België nog altijd niet kunnen. En Creative Commons voorziet ook niet in de opvolging en de controle op het respecteren van de licenties. Iets wat de klassieke auteursrechtenorganisaties wel doen voor hun cliënten.

Voor de Belgische versie van de Commons werkten de universiteit van Namen en de Katholieke Universiteiten van Leuven en Brussel samen. "Creative Commons is ongetwijfeld het breedste en meest verspreide sys­teem in zijn soort," zegt Melanie Carly, die het Nederlandse luik voor haar rekening nam. "De licenties zijn conform de Belgische wet en dus bindend."

Vrije uitwisseling
Kunstenaars, wetenschappers of creatieve geesten die hun werk verspreid willen zien, bijvoorbeeld om het als basis te laten dienen voor nieuwe (kunst)werken, weten nu dus waar ze aan toe zijn. In de muziekwereld, waar al langer dan vandaag gesampled wordt, zal de innovatie zeker verwelkomd worden. Net als in internetmiddens, waar voorheen het vergelijkbare Open Source-model de verspreiding en het vrije gebruik van softwareprogramma's (zoals Linux) al mogelijk maakte. Het was precies de digitale revolutie en de mogelijkheden tot piraterij die ze met zich meebracht, die de vrije uitwisseling van cultuurgoederen volgens Lawrence Lessing in het gedrang bracht. Door de overdreven bescherming van de auteursrechten, nodig om de piraterij tegen te gaan, was uiteindelijk bijna niets meer mogelijk.

De Creative Commons kunnen de auteur overigens nog altijd com­mercië­le voordelen opleveren, omdat hij zijn werk op ruimere schaal kan presenteren. Carly: "Een beginnende muziekgroep of fotograaf die werk op een website zet om het aan te prijzen, kan geïnteresseerden nu de garantie geven dat ze niet zullen worden vervolgd als ze het downloaden of laten horen."

Wikipedia
En ook het grote publiek profiteert van Creative Commons. De Britse openbare omroep BBC gaat van de Commons gebruikmaken om zijn enorme beeldarchief ter beschikking te stellen. Wie zin heeft, kan op het internet de beelden van de BBC gratis bekijken en bewerken, op voorwaarde dat je ze niet commercieel misbruikt. Wie de website bezoekt van de Amerikaanse band Beastie Boys, kan dankzij de Commons zomaar alle videoclips van de groep downloaden. Ook Luaka Bop, het platenlabel van David Byr­ne waarop het Brusselse Zap Mama zijn platen uitbrengt, werkt met Creative Commons. Bij het novembernummer van het Amerikaanse muziekblad Wired ('Fight for your right to copy') zat overigens een cd met werk van onder meer de drie genoemde artiesten, dat door de kopers naar believen gesampled en bewerkt mocht worden.

Meer info:
Lancering van de Belgische Creative Commons-licenties, 10 december om 14 uur in de Koninklijke Bibliotheek met lezingen, gesprekken en concerten. Inschrijven: 09-267.90.40, info@iak.be, info@ibknet.be.