Fotograaf reist dieren Zwartbergse zoo achterna

De afgelopen vijf jaar heeft de kunstenaar Filip Van Dingenen dierentuinen over de hele wereld bestudeerd. Al zijn ervaringen en indrukken heeft hij zopas gebundeld in het boek Zoonation (ook te bekijken op www.zoonation.be). Zijn interesse voor dierentuinen ontstond een achttal jaar geleden, toen de Zoo van Zwartberg in Genk dichtging.

Na jarenlange protestacties van dierenrechtenactivisten werd de zoo van Zwartberg onherroepelijk gesloten. De dierentuin werd een veel te amateuristisch management verweten. Een undercover-reportage van de BBC gaf uiteindelijk de doodsteek en zorgde voor een enorme schokgolf van verontwaardiging door Genk en ver daarbuiten. De zoo kreeg geen milieuvergunning meer, en dat was meteen het einde van meer dan dertig jaar dierengeschiedenis.

In 2001 besloot de Brusselse kunstenaar Filip Van Dingenen de verlaten dierentuin te gaan bekijken. Veel schoot er niet meer van over; de kooien waren leeg en vervallen. Alle dieren waren eerder al overgeplaatst naar reservaten en parken in België en het buitenland. Van Dingenen heeft de afgelopen vijf jaar onderzocht of de dieren wel degelijk op hun bestemming zijn aangekomen. Die uitzonderlijke expeditie leidde hem naar alle uithoeken van de wereld. "Dat was inderdaad mijn uitgangspunt, maar het was geen doel op zich om alle dieren terug te vinden. Ik wilde ook weleens zien hoe dierentuinen er elders in de wereld uitzien. Ik heb uiteindelijk een vijftiental dieren van de dierentuin in Genk teruggevonden. Zo is de kodiakbeer (Ursus arctos middendorffi) naar de Taipei Zoo in Taiwan overgeplaatst, de Bengaalse tijger is met pensioen gegaan in het Bannerghatta Sanctuary in India, en de witte neushoorn zit nu in een reservaat aan de Spaanse Costa Brava. De overige dieren bleken spoorloos of vermist te zijn. Zo is een tijger die bestemd was voor een park in Frankrijk, nooit aangekomen. Misschien is die wel gedood, want sommige dieren zijn nu eenmaal meer waard als ze aan de muur hangen dan als ze rondlopen. Ook opmerkelijk is dat er ooit een tijger in een woning in het Vlaams-Brabantse Landen in beslag is genomen. Die tijger is dan via Zwartberg in een zoo in Engeland terechtgekomen."

Globalisering
De zoektocht leidde Filip Van Dingenen onder andere naar het safaripark Aitana in Spanje, Zoo du Cap-Ferrat in Frankrijk, Taipei Zoo in Taiwan, de National Zoological Gardens in Pretoria en Columbus Zoo in de VS. In elk dierenpark heeft Van Dingen de werkschema's gevolgd en bezoekers geobserveerd. "Wat mij vooral opviel, was dat de dierentuinen overal op elkaar leken, en dat is ongetwijfeld een gevolg van de globalisering. Alle dierentuinen proberen de illusie van verwilderde natuur te creëren, maar dat is schijn. Een dierentuin is geen wildernis, maar een kunstmatig stuk natuur. Zo heb je in grootsteden gigantische wolkenkrabbers op de achtergrond van de dierentuin. Alleen in Afrika zat je enkele kilometers verderop dan weer wel in puur natuur."

David Van Reybrouck schreef het voorwoord bij Zoonation: "Steeds kom ik dezelfde neprotsen tegen en snoepkramen voor kinderen, kartonnen borden waardoor je je hoofd moet steken om een grappige foto te maken. Dat stereotiep gedrag kom ik zowel bij dieren als bij mensen tegen."
Van Dingenen verzeilde tijdens zijn reis in heel wat grappige situaties. "In Taiwan waren er voor de beren zelfs trapjes in de kooi gemaakt, wat totaal absurd is. In de Maputo Zoo in Mozambique zag ik enkele alligators achter kippengaas zitten. Verzorgers voerden hun dieren met hondenbrokken in de zoo van Taiwan. En in Zuid-Afrika verstopten ze dode kuikens en vogels in de kooi van de beren. Na de middag kregen de beren ijsklompen met daarin vruchten, waaraan ze naar hartenlust likten. In de zoo van Ohio kregen dieren het beste fruit voorgeschoteld."

"De beeldentaal op de bordjes in parken is ook altijd in exotische letters weergegeven. Sommige dierenparken waren gigantisch groot, zoals in Moskou en Peking. Maar de uiteindelijke ruimte voor de dieren is toch altijd sterk gereduceerd," zegt Van Dingenen.
Filip van Dingenen woont in Brussel en studeerde Cultuurwetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. Al zijn indrukken en ervaringen heeft hij nu opgeslagen in het boek Zoonation en is ook terug te vinden op de gelijknamige website. "De weerslag van mijn ervaringen is zeker geen lineair verslag geworden, veeleer een collage van foto's, documenten met inventarissen van dieren, plannen van dierentuinen, tekeningen, notities, e-mails en faxen met dierentuinen. Ik vertel alles wat ik zie en dat staaf ik met persoonlijke documenten."
Momenteel zit Van Dingenen in Barcelona, waar hij een kunstproject op poten gaat zetten over een gorilla die drie jaar geleden gestorven is.

:: Meer info op 0477-96.56.95 of op de website