Geluiden uit de koninklijke tuinen

Laca, de geschied- en heemkundige kring van Laken, heeft een merkwaardig klankboek uit 1952 op cd gezet. Het gaat om opnames van zangvogels die in 1938 werden gemaakt in de paleistuinen van Laken, op initiatief van koningin Elisabeth.

'Tussen al wat mooi en beminnenswaardig is op deze wereld, is er wellicht niets dat ons meer ontroert dan de zang der vogels. Samen met de bloemen, zijn het de vogels die het nog schuchtere kinderhart voor het eerst tot de natuur toegang verlenen. Zij zijn het die de eerste vleugels schenken aan de verbeelding van het kind en aan zijn nog verrukkelijk onbaatzuchtige gedachten. Voor deze tere harten en verbeeldingen hebben wij de zangen opgevangen van vogels in het park van Laken. Aan alle kinderen draag ik dit werk op en nodig hen vriendelijk uit onze broeders de vogels te beluisteren."

Met deze woorden richt koningin Elisabeth zich tot de jeugdige luisteraartjes van het Klankboek of Livre sonore dat in 1952 werd uitgebracht met geluidsopnames van de zangvogels in de paleistuinen. De koningin koesterde al sinds de jaren twintig van de vorige eeuw het idee om het gezang van de Lakense vogeltjes eens op te nemen, en toen haar zoon Leopold III haar op een dag in contact bracht met ene Ludwig Koch, werd haar droom werkelijkheid.

Luxe-editie
Ludwig Koch was een voormalige operazanger die tentoonstellingen in zijn geboortestad Frankfurt organiseerde. Hij werkte sinds 1928 voor EMI-Duitsland, waar hij het concept van de Klangbucher ontwikkelde, een multimediale uitgave avant la lettre waarbij klankopnames werden gecombineerd met boeken en foto's. Later, toen Koch als politiek vluchteling naar Engeland trok, kenden zijn Sound Books veel succes.

Vanaf hun eerste ontmoeting kon Koch het uiterst goed vinden met de koningin. Hun samenwerking leidde tot het uitbrengen van het eerste Belgische Klankboek, met vogelgeluiden uit de Lakense tuinen. Het pakket bestond uit vier 78-toerenplaten en een boekwerk van 84 pagina's in een koningsblauwe kartonnen doos met een zilveren tekening van het paleis van Laken.

In het oorspronkelijke boek stonden een vijftigtal pagina's 'tekst en uitleg', enkele pentekeningen van de illustratrice Erna Pinner en een reeks zwart-wit- en kleurenfoto's van de 'vogelfotograaf' Eric Hosking.
De luxueuze editie van 1952 kostte duizend frank, wat toen een klein fortuin was. Een duizendtal van deze Klankboeken werd verkocht, en nog eens evenveel exemplaren werden door de koningin en haar secreta­riaat uitgedeeld. Maar op aandringen van de financier, graaf de Launoit, werden nog eens drieduizend exemplaren via de toenmalige minister van Onderwijs Pierre Harmel aan de Belgische scholen geschonken.

Geblaf en geloei
Omdat er alles bij elkaar dus slechts vijfduizend exemplaren van bestaan, is het Lakense Klankboek een gegeerd en zeldzaam hebbeding geworden. Daarom heeft Laca, de geschied- en heemkundige kring van Laken, besloten om de oude opnames opnieuw uit te brengen, ditmaal op cd. Geluidstechnici van de VRT hebben de opnames gezuiverd van het typische 78-toerengekraak en hebben ze op cd gebrand.

De opnames laten een 35-tal vogels horen die toen in Brussel voorkwamen, maar ook de achtergrondgeluiden zijn de moeite waard: zo hoort u niet alleen de koeien loeien en de honden blaffen, maar ook de geluiden van het rangeerstation van Schaarbeek, dat in de lente van 1938 nog in volle activiteit was.

Bij de cd is ook een cd-rom gevoegd met kopieën van de oorspronkelijke boeken, een uitgebreid achtergrond­artikel van de historicus Steph Feremans, een ornithologische bijdrage van Vogelbescherming Vlaanderen en enkele heemkundige items uit het tijdschrift van de vereniging.

Laca hoopt de geste van weleer voor de Brusselse scholen te herhalen en ook enkele exemplaren te schenken aan de Brusselse afdeling van de Jeugdbond voor Natuur en Milieu. Het project krijgt hiervoor subsidies van het Gewest en van de Stad.

Wie ook een exemplaar in huis wil halen, kan nog tot 15 oktober genieten van een voorintekentarief van 12,50 euro in plaats van vijftien euro. En wie echt niet kan wachten, kan alvast naar de website van Laca surfen, waar enkele uittreksels van het klankboek te vinden zijn.

Voorintekenen kan door voor 15 oktober 12,50 euro te storten op rekeningnummer 068-2095230-57 met de vermelding 'Laken revisited'. U kunt uw exemplaar dan vanaf 15 november afhalen in de Openbare Bibliotheek van Laken in GC Nekkersdal, Émile Bockstaellaan 107. Wie het liever per post toegestuurd krijgt, wordt verzocht zijn adres te vermelden en 2,38 euro extra te storten.