Hedendaagse kunst in "Elektriciteitscentrale"

Het is met een welgemeende "Eindelijk!" dat Henri Simons, schepen van Cultuur van de Stad Brussel, vanavond het Europees Centrum voor Hedendaagse Kunst opent. De Elektriciteitscentrale op het Sint-Katelijneplein - het gebouw was ooit de eerste elektriciteitscentrale van Brussel - moet een gat in de Brusselse cultuurmarkt vullen.

Na het succes van initiatieven van de Stad Brussel als Maïs, creatie in de Stad, Bortier 05 en Bortier 06, of Trash People van H.A. Schult op de Grote Markt, vond Henri Simons het niet meer dan vanzelfsprekend dat Brussel een vaste stek voor hedendaagse kunst kreeg.

De keuze van de naam De Elektriciteitscentrale geeft aan dat ook een hedendaags kunstencentrum kracht kan putten uit het verleden. Samen met Pascale Salesse, de directrice van de gloednieuwe Elektriciteitscentrale, kijken we daarom even achterom. En eerst vooruit, want het internationaal klinkende European Centre for Contemporary Art wil natuurlijk ook ergens naartoe: "De Elektriciteitscentrale bezit geen vaste collectie, maar het is de bedoeling dat ze elk jaar vier tentoonstellingen organiseert. De Centrale moet een plek voor creatie en experiment worden voor Belgische en internationale kunstenaars. Er wordt onder andere gekeken naar Oost-Europese landen, met de bedoeling om de hedendaagse kunst uit die contreien bij ons wat beter bekend te maken."

Troeven
Voor Salesse is het duidelijk dat een gebouw als De Elektriciteitscentrale zich daartoe leent: "De Elektriciteitscentrale is gelegen in het centrum van Brussel op het Sint-Katelijneplein, in een van de sfeervolle wijken van Brussel gericht op mode, design en hedendaagse creatie. Het is een merkwaardig halfindustrieel gebouw waar de eerste elektriciteitscentrale van Brussel was ondergebracht en waar later ook de werkateliers van de Dienst Stedenbouw kwamen." Is er behalve het opschrift 'Stad Brussel/Ville de Bruxelles' op de voorgevel nog iets overgebleven van de elektriciteitscentrale, die volgens Brukselbinnenstebuiten (enkel) diende voor de verlichting van de Sint-Hubertusgalerij en de Grote Markt? "Het gebouw van 1000m2 uit 1901, met plafonds tussen de 3m50 à 9m hoog, typische baksteenmuren en betonconstructie uit die tijd, en met vier mooie glasgewelven, werd behouden. Muren en structuren die er later bijkwamen, werden verwijderd. Van de machines van de elektriciteitscentrale is echter niets meer te zien. De ruimte is sober ingericht om een optimale sfeer te creëren voor het bezichtigen van de werken."

Kans
Goed gedaan, industrieel archeologen? Bert Aerts van de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie: "Wanneer een historisch gebouw bewaard kan blijven, vind ik dat altijd goed, maar dit is hier uiteraard een vorm van gebouwenrecyclage. De verwijzing in de naam van het kunstencentrum is alvast positief en inderdaad, er bleef van de oorspronkelijke inboedel niets over, en terugplaatsen lijkt mij wat vergaand. In het Museum voor Hedendaagse Kunsten van de Franse Gemeenschap (het MAC's) van Le Grand-Hornu wordt bijvoorbeeld in de verste verte niet verwezen naar de oorsprong van de toch wel bijzondere mijnsite. Enkel de bezoeker die het zich getroost om naar een bovenzaaltje te gaan, ontdekt in een hoekje een maquette die zonder veel fantasie in elkaar is gestoken." Een gemiste kans, volgens Bert Aerts: "Het hoeft niet noodzakelijk veel te kosten. Door op strategische plaatsen te werken met foto's of halfdoorzichtige, bedrukte zeildoeken zodat de bezoeker een idee krijgt van hoe het er vroeger heeft uitgezien, bereikt men al heel wat. Hopelijk blijven er bij De Elektriciteitscentrale nog wat centen over om dat wél te doen."

De ZOO~ van Brussel
De Elektriciteitscentrale opent met ZOO~, een exploratie van het dier in de hedendaagse kunst. "Die keuze is goed overwogen," zegt Pascale Salesse: "De Elektriciteitscentrale wil met thematische tentoonstellingen een zo breed mogelijk publiek bereiken. De tentoonstelling kan op verschillende 'niveaus' gelezen worden: de kunstliefhebber, de kunsthistoricus, de etnoloog, maar ook het kind zal met workshops aan zijn trekken komen. Scholen en zeker kunstscholen willen we hier ook bij betrekken." Wat maakt het dier tot bron van inspiratie? "Het heeft veel te maken met de relatie die de mens met het dier onderhoudt en de dubbelzinnigheid van het menselijke en het dierlijke. Iedere kunstenaar heeft hier zijn eigen 'taal' voor. Gezonde humor, bijtende ironie, spot, fabelachtige mises-en-scène... maken het parcours van de bezoeker uit." Zo analyseren een dertigtal Belgische en internationale fotografen, videokunstenaars, beeldhouwers, schilders en tekenaars via het thema van het dier het gedrag van de mens.

De tilde in ZOO~ intrigeerde ons. Waar staat ze voor? Elektrische stroom? Pascale Salesse verwijst in haar artikel 'De duizelingwekkende samenvatting van een steeds minder vreedzaam samenleven' naar het lemma. U kunt het nalezen in de drietalige publicatie ZOO~, met bijdragen van kunsthistorici én antropologen. Een fragment: Onze taal bevat tal van woorden die veel zeggen over de dubbelzinnigheid van het koppel mens-dier sinds de dageraad van hun samenleven: zoölatrie, zoölogie, zoömorfisme, zoöpathie, zoöfilie, zoöfobie, zoöpsie, zoösemiotiek, zoötechniek...

Al deze woorden getuigen van onze paradoxale verhouding tegenover het dier, van de liefde tot de angst, van het dier als totem tot het lastdier, van de idolatrie tot de overheersing zonder gemoedstoestand, van objectief tot subjectief, van de cognitieve waarneming tot de biologische wetten van het dierlijke gedrag.

:: De Elektriciteitscentrale — ZOO~, van 23 juni tot 8 oktober, EUROPEAN CENTRE FOR CONTEMPORARY ART, Sint-Katelijneplein 44, Brussel, 02-279.64.35
Open: van woensdag tot zondag van 11 tot 18u, donderdag van 11 tot 20u
Tickets: 6 euro

Visit + workshop 6-12 jaar: dinsdag (juli & augustus) - zaterdag (september), van 14 tot 17u (reserveren: 02-279.64.44)