Intieme verhalen uit Palestina in Bozar

Zowel in het kader van het Masarat-festival als de Brussel Biennale presenteert Bozar drie bescheiden tentoonstellingen die ingaan op Palestijnse kwesties. Ze tonen intieme standpunten van een verscheurd volk en stellen alternatieven voor.

Op initiatief van de Franse Gemeenschap loopt tot begin volgend jaar op verschillende plekken in Brussel, Wallonië en - in mindere mate - Vlaanderen Masarat Palestine: een artistiek seizoen rond Palestina, zijn kunstenscene en (politieke) knelpunten. Het hart van de programmering situeert zich in de Hallen van Schaarbeek, waar zowat dagelijks verschillende activiteiten plaatsvinden. Bozar gaat mee in zee en brengt een viertal voorstellingen en drie tentoonstellingen.

De grootste daarvan heet Never-part en toont werken van twaalf hedendaagse Palestijnse kunstenaars, onder wie Asad Azi, Janah Hilwé, Mona Hatoum en Nida Sinnokrot. Curator Jack Persekian, artistiek directeur van de Al-Ma'mal Foundation for Contemporary Art in Jerusalem en stichtend lid van Anadiel Gallery, is een sleutelfiguur in de kunstscene van Oost-Jeruzalem en een man die vurig Palestijnse kunstenaars ondersteunt. Voor de tentoonstelling kwam Persekian met een hoogst origineel en tegelijkertijd enorm herkenbaar concept op de proppen. Hij vroeg de kunstenaars 'iets' te geven voor de tentoonstelling dat ze zelf maakten en waarvan ze nooit afstand zouden willen doen. Het gaat hem dus om objecten waarmee de kunstenaars een intieme relatie onderhouden die het materialisme overstijgt.

Cementzakken
In het tentoonstellingsparcours worden verhalen in drie talen weergegeven zij aan zij met de diverse objecten en video's. Op die manier "krijgen we een beeld dat op intieme wijze deel wordt van het trauma en de ervaring van een volk dat verscheurd is van zijn geschiedenis. Een beeld ook van de diaspora, van de ambities, vernederingen, fierheid, mislukkingen en dromen van een landloos volk," zegt de officiële tekst. Never-part bevat voornamelijk werken die pas tot leven komen wanneer je het straffe verhaal verneemt. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Tarek Al-Ghoussein. Hij wrong zich in bochten om enkele lege cementzakken te bemachtigen van de bouwwerken aan de zogeheten Israëlische 'verdedigingsmuur' in Ramallah, Palestina.

Toen hij het pak ontving, merkte de kunstenaar, die zelf nog nooit in Palestina geweest was (omwille van zijn paspoort), een Israëlische luchthavensticker op. Tot vandaag maakte hij de verpakking niet open.

Iets soortgelijk vertelt Emily Jacir. Een van haar foto's toont een kruik met gedroogde vruchten die haar overleden grootmoeder haar schonk de laatste keer ze haar in Bethlehem zag. Jacir modificeerde de kruik en nam ze lange tijd overal met haar mee. Ze besloot het 'werk' niet uit te lenen voor de tentoonstelling omdat ze bang was dat het in het transport verloren zou gaan.

Grenspost
De persoonlijke verhalen ontroeren en frustreren. Vaak zijn ze erg somber. Dat stemt alleszins tot nadenken. Aan de ene kant maakt dit concept politieke kwesties voelbaar op alledaags, menselijk niveau. Aan de andere kant vervalt Never-part soms in anekdotiek. Ook vinden we de tentoongestelde 'werken' wat aan de magere kant. Maar dat is het punt niet: dit is eerder een reeks van persoonlijke vertellingen dan een geslaagde tentoonstelling.

Emily Jacir toont in het PSK ook Crossing Surda (A record of going to and from work, 2002), een dubbele video-installatie (een projectie plus een monitor). Daarin documenteert ze haar passages aan de bewapende grenspost Surda. Ze woont in Ramallah maar werkt in de Birzeit universiteit en moet daarvoor dagelijks kilometers omlopen via die doorgang. In 2002 filmde ze acht maal haar tocht met een in haar tas verstopte camera.

Decolonizing architecture, de derde tentoonstelling in het PSK, biedt een 'speculatieplatform' over een mogelijke toekomst van Palestina. De in Londen en Bethlehem werkzame architecten Sandi Hilal, Alessandro Petti en Eyal Weizman doen voorstellen voor hergebruik van de architectuur van de Israëlische dominantie door Palestijnen. Laat ons hopen dat hun visie niet bij een utopisch idee blijft.

:: Never-Part (€1 > 5) & Crossing Surda (gratis): tot 11 november 2009 - dinsdag > zondag : 10 > 18.00 uur (donderdag > 21.00 uur)
:: Decolonizing Architecture : tot 4 januari 2009
waar: Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, Brussel, 02-507.82.00, info@bozar.be