Laptopia: Gemeenteplein Molenbeek

Elke week scant Michaël Bellon met zijn laptop een plek in Brussel die tot de verbeelding spreekt, en geeft hij aan wat er eventueel nog aan kan verbeteren. Deze week houdt hij halt op het gemeenteplein van Molenbeek.

DONDERDAG 31 JANUARI, 14.50 UUR

De tocht begint aan de oevers van de Zwarte Vijvers, die – zonder dat het water over het randje loopt – afhellen naar de Gentsesteenweg. In de nasleep van de aanslagen had ik gelezen dat de Steenweg op Gent de laatste tijd wat meer allure zou gekregen hebben. Ik weet niet wat daar juist mee bedoeld wordt, maar ik heb wel een idee. Hier en daar zie je inderdaad een zaak die anders oogt dan het gros: wat minder bazaar en wat meer bon genre. Maar die transformatie gaat dan toch in hele kleine stapjes. En als ze zich zou doorzetten, kan je er donder op zeggen dat we binnen een paar jaar zullen betreuren dat de grote Gentrificator al wat hier pittoresk was zal hebben gepimpt, en dat we voortaan moeten spreken van een wijk die niet alleen formerly known was als laag Molenbeek of klein Manchester, maar eveneens en onherroepelijk formerly als klein Marrakesh.

Net voor mij loopt een oude Belg die, in theorie in ieder geval, nog in het grote Marrakesh zou kunnen geboren zijn. Hij ziet eruit zoals oudere Belgen van Marokkaanse origine er altijd uitzien in de wintertijd. Met op het hoofd een grijze gebreide muts met een omslag van zeven centimeter, een tijdloze zware bril, en om de gelaten afhangende schouders een sobere, grijze, halflange loden jas. Terwijl ik hem zijn gangetje zie gaan, realiseer ik me dat we Maghrebijnse Molenbekenaren er waardig vinden uitzien als ze oud zijn, schattig als ze klein zijn, en potentieel staatsgevaarlijk daar ergens tussenin. De kunst van het ethnic profilen is dus voorwaar complexer dan je denkt: binnen de schuldige etnie moet je er ook nog eens de te culpabiliseren leeftijdscategorie uithalen. En voorts maar hopen dat niemand zijn loden jas als dekmantel gebruikt.

Ik sla links de lange Schoolstraat in en kom zo op het Sint-Jan Baptistplein, waarvoor de ziener-architect Joseph Diongre in de jaren 1930 al een kerktoren ontwierp die ook dienst kan doen als minaret, en een windhaan waar je van ver evengoed een maansikkel in kan zien. Zijn oecumenisch concept heeft in de praktijk wel niet helemaal gewerkt, maar dat heb je nu eenmaal met architecten. Op het plein heerst grote drukte door de aanwezigheid van het leger. Niet het van de winkelstraten bekende leger in camouflagekleuren (want dat zie je hier niet om een of andere reden – misschien omdat de camouflage hier wel werkt) – wél een leger Molenbeekse Minions: poetsmannen in oranjerode fluojassen die met een artillerie van bezemwagens, blazers en grijparmen, en de ondersteuning van pimpelpaarse stadswachten de sporen van de wekelijkse markt komen uitwissen.

Gedekt door het snelle en efficiënte bataljon dat in mijn voetsporen verder trekt, bereik ik het Gemeenteplein, waar de laatste marktkramers nog aan het opkramen en opruimen zijn. Vanop een koude stenen schijf onverwoestbaar stadsmeubilair, sla ik vervolgens gade hoe de bonte tornado ook hier huishoudt. De gevels op het plein zetten een stapje achteruit om de poetsploeg zijn ding te laten doen, en zelfs de kerstboom is de trappen van het gemeentehuis op gevlucht om de voeten droog te houden.

De donderdagmarkt in Molenbeek heeft al decennialang elke week plaats, en geldt als symbool van het dagelijkse leven dat zijn gang gaat. En toch is het verleidelijk om deze grondige poetsbeurt, aan het begin van het nieuwe jaar, als een metafoor te zien. Hoewel Jan Jambon nu even nergens te bespeuren is, wordt Molenbeek schoongemaakt, en spoelt het een bewogen jaar van zich af. Voorbijgangers verdwijnen in de trechter van de Pradostraat. De hemel boven het Gemeenteplein is ook letterlijk opgeklaard. Op borden en achter vitrines lees ik woorden als délice, tradition, fête en mutualité, maar verder is hier niets speciaals te zien. Al voel je misschien nog een bepaalde aanwezigheid.

De leegte verbergt ook een zwaarte, en plots herinner ik me hoe dat komt. Het is de steen. Onder het Molenbeekse Gemeenteplein ligt een enorme rotsblok die ooit uit een ver oord per schip naar Molenbeek werd gebracht en daar is begraven. De hachelijke onderneming kon rekenen op massale belangstelling, en toch moet je de mensen die beweren dat deze gebeurtenis echt heeft plaatsgehad niet geloven. Het is beter om uit te gaan van een stadslegende, en als je halt houdt op het lege plein te gissen naar die zware steen die daar op het hart van Molenbeek rust.