Pier Luigi Nervi - Beton als synoniem van uitbundige lichtinval

Vergeet de koepel van Brunelleschi's Duomo, voortaan gaat u naar Italië voor de uitwaaierende koepel op Y-vormige steunpilaren van het Palazzetto dello Sport. Dat is de schuld van de eerste grote tentoonstelling van de Italiaanse ingenieur-architect Pier Luigi Nervi in het CIVA.

"Intuïtie is moeilijk aan te leren," zegt Pier Luigi Nervi (1891-1979) in een historisch BBC-filmpje dat op de expo te zien is. De antieke bouwmeesters hadden dat intuïtieve zeer sterk ontwikkeld, vond de hoogleraar architectuur, en ook Filippo Brunelleschi uit de Italiaanse renaissance vertrouwde meer op zijn intuïtie dan op wiskundige berekeningen. Zelf kreeg Nervi tijdens zijn ingenieursopleiding in Bologna les van Attilio Muggia, die een speciaal soort gewapend beton ontwikkeld had. Ook Nervi zal in de tijdslijn van de betongeschiedenis veelvuldig voorkomen. In de jaren 1940 ontwikkelde hij namelijk het ferrocement waarbij verschillende lagen fijnmazig staal met beton worden vermengd. Het stevige maar toch lichte materiaal gaf hem de kans om, op gevoel haast, gebouwen te creëren die de constructie zelf in de verf zetten.

Functioneel
De expo toont bijna alleen maar wow-gebouwen: de pauselijke audiëntiezaal, de Saint Marykathedraal van San Francisco, het busstation George Washington Bridge in New York, de Italiaanse ambassade in Brazilië. Twaalf hoofdprojecten worden multimediaal toegelicht, telkens met tekeningen, foto's en maquette, en soms, zoals bij de Unescozetel (1952-58) in Parijs, een uitsnijding van de accordeongevel om de plasticiteit voelbaar te maken. Deze opdracht aan Marcel Breuer, Bernard Zehrfuss en Nervi werd nauwlettend in het oog gehouden door het CIAM (Internationaal Congres van de Moderne Architectuur) om te zien of de principes van 'moderne architectuur' wel nageleefd werden.

In 1932 bouwde Nervi het Stadio Berta in Firenze dat hem levenslang internationale erkenning zou geven. Het gebouw met de overhangende luifel in gewapend beton van 22,5 meter werd een boegbeeld van modernistische architectuur. Bij de acht vliegtuigloodsen met geribd dakwerk in de vorm van een tongewelf maakte Nervi voor het eerst gebruik van geprefabriceerde elementen. De gebouwen werden door het Duitse leger in 1944 vernield maar ze komen weer tot leven door de haarscherpe fotoprojectie, een eenzame man of een auto geven de schaal aan.

Synthese van kunst en techniek
Het Tentoonstellingspaleis in Turijn uit 1947-1948 is een kunstwerk van ferrocement. Het licht komt langs de pijlers van het gewelf tot op de grond. De overdekkingsstructuur van het Palazzetto dello Sport (Kleine sportpaleis), uit de tijd van de Olympische spelen in 1960 in Rome, is ook een meesterwerk van ingenieurskunst. Nervi noemde architectuur dan ook de synthese van kunst en techniek. Het Palazzo del Lavoro (Paleis van de arbeid) vierde de honderdste verjaardag van de Italiaans eenheid in 1961. Op de zestien kolommen rust telkens een deel van het dak, zodat er goed kon doorgewerkt worden aan dit 'woud van parasols'.

"Hoe meer ik bouw, hoe meer ik besef hoe belangrijk de klant is," zegt Nervi op leeftijd: "De klant moet heel precies zijn over de functies van het gebouw." Aan de Pirelli-wolkenkrabber (1955-60) in Milaan, waarvan Gio Ponti de architect was en Nervi de ingenieur, heeft Nervi de beste herinneringen. Omdat de muren van het kantoorgebouw zelfdragend zijn, waren binnenmuren overbodig, zodat beton het synoniem werd van uitbundige lichtinval.

:: Pier Luigi Nervi
wanneer: tot 8 augustus 2008 - dinsdag > zondag van 10.30 > 18.00 uur
waar: CIVA, Kluisstraat 55, Elsene - 02-642.24.50
inkom: 2 / 4 / 6 euro (-6 jaar: gratis)

Boek: Pier Luigi Nervi, l'architecture comme défi (FR/EN/IT), Olmo & Chiorino, CIVA, PLN, Milan, 35 euro