'Rail Gourmet': het theaterdebuut van Annelies Verbeke

Wat is geluk en waar kunnen we het vinden? Helpt het om een treinticket te boeken naar Verweggistan of zoeken we beter dicht bij huis? In haar theaterdebuut Rail Gourmet stelt schrijfster Annelies Verbeke dit soort vragen. Voor het locatieproject vond ze inspiratie bij een firma die onder de perrons van Brussel Zuid huist.

Rail Gourmet België is de firma die voor de NMBS, Eurostar en Thalys onder meer de catering op de treinstellen en in de vertrek- en aankomstruimten verzorgt.

En nu is Rail Gourmet dus ook de naam van een toneelstuk. Meer bepaald van Annelies Verbekes debuut als toneelschrijfster (als we Liefde bij wijze van spreken, dat ze samen met Yves Petry schreef en dat tg STAN vorig jaar opvoerde als onderdeel van STUKKEN, even niet meerekenen).

De auteur van lovend ontvangen romans als Slaap! en Vissen redden schreef het grootstedelijke drieluik op vraag van en in nauwe samenwerking met de acteursgroep Wunderbaum. Het viertal van Wunderbaum (dat voorheen onderdak had bij NTGent maar ondertussen vanuit Nederland opereert) speelt het stuk op locatie in het nieuwe cultureel centrum Le Brass, gelegen tussen het centrum voor hedendaagse kunst Wiels en het Zuidstation. Het Zuidstation is namelijk ook de plaats waar een deel van de actie zich afspeelt.

Op het moment dat we Annelies Verbeke spreken is ze nog met Dimitri Verhulst, Jan Mulder en co het proces van de liefde aan het maken op tournee met Chagrin d'Amour. Het dagritme met een maaltijd van een topkok voor, en signeersessies nà de voorstelling, weerhoudt haar er niet van overdag nog gewoon verder te werken. Zo is ze intussen alweer bezig aan de research voor een tweede toneelstuk. Dat moet een stuk zijn voor het Antwerpse gezelschap SKaGeN over Alma Mahler, die onder meer de vrouw was van Gustav Mahler wiens 150e geboortejaar wordt gevierd. Maar laat ons bij het begin beginnen.

Hoe is dat eerste theaterproject tot stand gekomen?
Annelies Verbeke: Ik had net Vissen redden afgewerkt toen ik het aanbod van Wunderbaum kreeg om samen te zitten. Zij hadden al een paar ideeën en dus heb ik me al schrijvende wel aan enkele spelregels gehouden. Het stuk moest Rail Gourmet heten, moest toch iets te maken hebben met die bedrijvige 'kelder' daar onder de terminal van Thalys en Eurostar. En omdat het over treinen en sporen gaat, wilden ze ook graag een stuk waarin de levenstrajecten van verschillende mensen elkaar kruisen. Maar voor de rest was ik vrij en is de voorstelling gaandeweg nog gegroeid in goed overleg. Ze bestaat uit een monoloog en twee dialogen. Aan de monoloog heeft actrice Wine Dierickx zelf nog dingen toegevoegd. Ook de muziek is iets waar Wunderbaum zich mee heeft beziggehouden. Er staat een drummer op de scène (Jens Bouttery van Kamp Jezus, mb), en voor de songs gebruiken ze eigen teksten en fragmenten uit mijn teksten. Ik ben al naar een repetitie geweest en het werkt.

U hebt voor het stuk ook research gedaan?
Verbeke: Voor ik begon te schrijven heb ik het bedrijf Rail Gourmet bezocht om de mensen die daar werken te gaan interviewen. Ik moet zeggen dat zij daar erg voor openstonden. Het leek me een gezond bedrijf waar de mensen graag werken. Je kunt niet echt zeggen dat ze in een kelder werken, want de sporen liggen eigenlijk op plus één, maar je zit er wel in het kunstlicht, tussen de buizen en systemen om de trolleys waar ze in de treinen mee rondkomen te bevoorraden. Wat ook opvalt, is dat de mensen die er werken van overal in de wereld afkomstig zijn. Daarom werkt men er blijkbaar ook speciaal aan integratie en doet men moeite om elkaar te leren begrijpen. Ik vond veel dingen die ik daar te weten kwam best ontroerend.

Op welke manier heeft het materiaal dat u daar verzamelde zijn weg gevonden naar de voorstelling?
Verbeke: Het stuk gaat uiteindelijk niet over het cateringbedrijf zelf. Maar het personage van de monoloog, Gabrielle, is wel iemand die tijdelijk bij Rail Gourmet werkt. Zij stelt zichzelf heel veel vragen over geluk en begint naar haar collega's brieven te schrijven waarin ze die vragen stelt. Dat is wat ik zelf ook gedaan heb toen ik er was. Ik heb hen allerlei soorten vragen voorgelegd die met geluk te maken hebben. Omdat ik denk dat de antwoorden die je daarop krijgt ook heel revelerend zijn over wat voor soort mens je bent. De vraag of je zelf gelukkig of ongelukkig wordt van andermans geluk, bijvoorbeeld.

Ik vond dat de meeste mensen bij Rail Gourmet op een vrij positieve manier in het leven staan. Op een eenvoudige manier ook. Het feit dat ze werk hebben is voor hen iets om dankbaar voor te zijn. En ook de liefde is belangrijk. Er zijn in het bedrijf trouwens vier koppels. Iemand zei me dat zoiets vroeger niet mocht, maar het viel blijkbaar niet meer tegen te houden. Dat zegt iets over de sfeer.

Een mooie tegenstelling is dat de meeste werknemers van Rail Gourmet zich ophouden binnen de muren van een ruimte waarboven treinen vertrekken naar veelbelovende verre oorden.
Verbeke: Ja, en velen zijn daar juist beland na een verre reis. Wie in het stuk wel mobiel is, is de vrouw Rebecca uit de tweede dialoog. Zij is een Europarlementariër die elke maand haar hebben en houden inpakt als de parlementsleden voor een week van Brussel naar Straatsburg verhuizen.

Haar horizon is dus breder dan die van de vrouw uit de monoloog, maar haar leven is wel een enorme puinhoop. Het feit dat ze nooit thuis kan zijn bemoeilijkt de zaken enorm. Terwijl de vrouw in de monoloog zeker zoekend is, maar als oplossing wel tot een soort zelfliefde komt.

De tweede dialoog is die van een ruziënd koppel die verstrikt zit in een relatie die niet werkt. Ook zij zijn zoekend maar komen op een negatieve manier aan het einde van hun zoektocht. Hoewel ze zich vastklampen aan een kinderlijke uitlaatklep: soms praten ze lief, fout Frans tegen elkaar. Het derde deel speelt zich af in de locomotief, waar de machinist aan het woord is. Hij is een mysterieuze figuur die rust brengt en je misschien even het idee geeft dat het geluk bereikt is. Maar de verklaring ontbreekt.

Vergde het schrijven voor theater een grote aanpassing?
Verbeke: Ik vond het vooral een fijne ervaring om dialogen te kunnen schrijven. Iets wat ik in mijn proza toch minder doe. Voor de monoloog was ik in het begin iets literairder bezig dan de acteurs voor ogen hadden. Dan heb ik mijn zinnen wel wat korter gemaakt en iets dichter bij de gesproken taal laten aanleunen. Maar de acteurs zijn het ook wel met mij eens dat theater niet de plaats is waar je je per se aan de gesproken taal hoeft te houden. Ik vind het juist knap als een acteur met het grootste gemak iets heel literairs ophoest.

:: Rail Gourmet - Annelies Verbeke/Wunderbaum
wanneer: 10 > 13 maart 2010 om 20.30 uur
waar: Le Brass CC Vorst, Van Volxemlaan 364, Vorst
info: KVS - 02-210.11.12
tickets: 10 / 16 euro