Seredipity: een laboratorium voor de zintuigen

Ann Veronica Janssens behoort tot de top van de Belgische beeldende kunstenscène. Wiels eert haar met een solotentoonstelling. Serendipity illustreert in tientallen - vaak nieuwe - werken de fascinatie van de kunstenares voor het ongrijpbare en het immateriële. Haar ervaringskunst bespeelt voluit de zintuigen en reikt de hand naar de toeschouwer.

De in Brussel wonende Ann Veronica Janssens (geboren in 1956 in Folkstone, Verenigd Koninkrijk) probeert in haar werken het onzichtbare zichtbaar te maken: ze experimenteert met verschillende vormen en verschijningen van het ongrijpbare. Haar werken die focussen op de zintuiglijke ervaring gaan steeds een nauwe dialoog aan met de ruimte waarin ze getoond worden - zowel binnen als op buitenlocaties.

Werkend met natuurkundige fenomenen en 'non-materialen' zoals licht, rook, kleur of reflectie, kent Janssens geen uniforme stijl. Eerder kenmerkt haar oeuvre - dat een periode van meer dan twee decennia overspant - een attitude van volhouden: het vormt een haast koppige zoektocht om beelden - noem het sculpturen - te creëren die niet monumentaal of permanent zijn maar die de kijker toelaten een bepaalde situatie op een andere manier te laten beleven.

Toegankelijk
Voor wie het werk van Janssens niet kent, klinkt dit wellicht allemaal abstract. Een paar voorbeelden kunnen helpen. In feite is het werk van Janssens gekenmerkt door een toegankelijke speelsheid die een groot publiek aanspreekt.

Neem bijvoorbeeld Bike uit 2001: verchroomde fietsen waarvan de spaken bedekt zijn met grote aluminium platen. Zoals vaak bij Janssens gaat het niet om het object zelf, maar om de transformatie die deze 'bike' teweegbrengt: een ritje door de stad zorgt voor schittering en reflectie; een uitbundig spel van licht.

Of Liquid Crystals, een project dat onder meer in 1999 op de Biënnale van Venetië te zien was (samen met Michel François vertegenwoordigde Janssens België met het project Horror Vacui): zitbanken die bedekt zijn met strips van vloeibare kristallen. Ook hier draait het niet om het object, maar om het effect: de temperatuurgevoelige kristallen veranderden niet alleen van kleur in het zonlicht, maar reageerden ook op de lichaamswarmte van personen die op de banken plaats namen.

Subliem
De solotentoonstelling met het werk van Janssens in Wiels is de eerste in Brussel in tien jaar tijd. "Van deze experimenten van fenomenen die zich moeilijk laten vatten toont Wiels verschillende excessen, verschuivingen en grensgevallen: retinale verblindingen, lichtbombardementen, uithollingen, hoogtevrees, oververzadiging, knipperen, constant geluid, vertragingen... Tussen deze fenomenen die zich op de rand van de visuele en auditieve stabiliteit bevinden, worden een tiental nieuwe sculpturen getoond, waaronder zes grootschalige displays die een ware onderdompeling vormen, bestaande uit licht-, kleur-, geluidsbaden", zo lezen we in het persdossier van Wiels. Dat klinkt spectaculair!

Jammer genoeg konden we de tentoonstelling nog niet ondergaan - daarvoor viel de deadline van deze Agenda te vroeg. Maar het werk van Janssens kennende, bespeelt Serendipity ook minder bombastische emoties. Janssens bezit immers een haarfijn ontwikkeld gevoel voor 'poëzie' dat in haar vluchtige installaties niet zelden aan het melancholische raakt. In die zin zet de kunstenares een betrachting voort waar de Oude Grieken reeds naar zochten: haar werk is eveneens een zoektocht naar het sublieme.

Toevalligheden
Dat aspect ligt min of meer besloten in de titel van de tentoonstelling. 'Serendipiteit' betekent zoveel als het vermogen om uit toevalligheden conclusies te trekken (of zoals de Nederlandse onderzoeker Pek van Adel het opgeleukt stelde: "het zoeken naar een speld in een hooiberg en er uit rollen met een boerenmeid").

In augustus onderzocht de curator van de tentoonstelling Charles Gohy samen met de kunstenares verschillende mogelijkheden voor de creatie van nieuwe werken. Dat waren experimenten. Letterlijk: naar verluidt benaderde Wiels een heuse laboratoriumsituatie. Zo vonden ter plekke testen plaats met de verschillende 'materialen' waarmee Janssens werkt. Degene die de testfases doorstonden, zijn de nieuwe werken die in het parcours van Serendipity zijn opgenomen.

Brandvlekken
Een van die creaties luistert bijvoorbeeld naar de naam Lumière pulsée (Martin MAC2000 Performance), een lichtprojectie op een scherm van vier bij drie meter waarin korte en minder korte sequenties elkaar opvolgen. Het werk drijft de capaciteiten van de Martin MAC2000 Performance-projector op de spits. Een reeks van sequenties die schipperen tussen een overmaat aan input en een tekort daaraan resulteert in een beeld dat soms vibreert, dan weer heftig flitst om vervolgens weer te stabiliseren. Lumière pulsée belooft ook geometrische vormen te tonen en speelt op de illusie (danku, traagheid van het oog): naar verluidt lijkt het er soms op dat er brandvlekken op de muur verschijnen.

Voor Section d'or, een tweede nieuwe productie, werkte Janssens andermaal met Michel François samen. Het is een fragment uit de setting voor The Song, de nieuwe choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker. Section d'or bestaat uit een lichtprojectie van wit licht op een in de ruimte rondzwevende verkreukelde spiegelfolie. Dat resulteert in een tegelijkertijd betoverende en verontrustende weerschijn, een reflectie waarmee de kunstenaars zowel naar het microscopisch kleine (bijvoorbeeld fragmenten van menselijk weefsel) als naar het onmetelijk grote (bijvoorbeeld het melkwegstelsel) willen verwijzen.

Lichtbad
Rouge 106, Bleu 132 (2003-2009) is dan weer een reconstructie van een installatie die Janssens eerder in 2003 in het Parijse Musée d'Orsay toonde. Het is een soort van lichtbad, een white box waar de bezoeker kan instappen. Tientallen rode en blauwe halogeenspots alterneren binnenin, een soort van 'visuele sneeuw' op het netvlies zelf die onze hersens omzetten tot geometrische vlekken in uiteenlopende kleuren.

Ook in het parcours bij Wiels zal duidelijk blijken dat de toeschouwer een centrale rol speelt in Janssens' installaties, video's en sculpturen. Haar werken vormen immers een uitnodiging. Het is een uitgestoken hand te participeren in dit laboratorium van prototypes, wetenschappelijk niet gefundeerde doch poëtische experimenten en fases in de vooruitgang van een levenslang lopend onderzoeksproject.

:: Serendipity - Ann Veronica Janssens
wanneer: 05.09 > 06.12.2009 - woensdag > zaterdag van 12.00 > 19.00 uur + zondag van 11.00 > 18.00 uur
waar: Wiels, Van Volxemlaan 354, Vorst, 02-340.00.50, www.wiels.org
inkom: € 6/4/2