Tanju Goban: 'Spelen met vele werelden'

"Thuis was het gezinsleven typisch Turks, en tegelijkertijd moest ik mijn weg zoeken in een maatschappij waarin ik tot een minderheid behoorde. Leven in twee verschillende werelden, en ermee spelen. Maar pas door mijn werk bij het Centre Bruxellois d'Action Interculturelle heb ik die mechanismen kunnen verwoorden binnen een gestructureerde organisatie." Tanju Goban is bij het CBAI de drijvende kracht achter Le Monde en Scène.

Op Tanju Gobans identiteitskaart staat Goban , maar eigenlijk moet het Çoban zijn. Letterlijk: 'de herder'. "Toen mijn vader zich hier bij de gemeente ging inschrijven, heeft de ambtenaar zich vergist en van de -ç- een -g- gemaakt. Zo komt het dat wij in België Goban heten, maar in Turkije nog altijd officieel Çoban. Een mooie metafoor voor meervoudige identiteiten door de migratie."

Net als de meesten van de eerste Turkse migranten in Europa was Gobans vader, Ismet, afkomstig uit het westen van Turkije. "Op zijn veertiende heeft hij zijn geboortedorp verlaten voor de provinciehoofdstad Aydin; op zijn twintigste besloot hij zijn geluk te beproeven in Istanboel, waar hij een goede vorming in de confectiesector kreeg. Tien jaar later, in 1963, is hij naar het Westen gekomen. Een jaar later tekende België een emigratieakkoord met Turkije."

"De eerste keuze van mijn vader was Zwitserland. Maar daar kon hij geen verblijfsvergunning krijgen. De volgende stap was België, meer bepaald Charleroi. Een heel korte passage werd het. Mijn vader, die un gringalet was, een panlat, wist niet wat hij zag toen hij kompels uit de mijnschachten zag opdoemen, zwart als pek. 'Daarin kruipen? Nooit van mijn leven!' Als de weerlicht is hij naar Brussel gevlucht, waar hij al vlug broodwinning op zijn maat vond. Eerst als werknemer, vervolgens als zelfstandige. Drie jaar later heeft hij op vakantie in Turkije de vrouw leren kennen die mijn moeder zou worden."

Laboratorium
Vaders eerste werkgever was het prêt-à-porter modehuis Marc O'Polo, dat toen zijn zetel had aan de Stalingradlaan. Uitgerekend de Stalingradlaan, waar zoonlief Tanju nu al dertien jaar zijn brood verdient. Of: hoe een dubbeltje rollen kan...

Bij het CBAI is Tanju Goban - die na zijn middelbare school een diploma Filosofie en Letteren aan de ULB behaalde - al jaren de drijvende kracht achter Le Monde en Scène. "Het uitgangspunt was het in kaart brengen van de artistieke interculturele productie binnen de Franse Gemeenschap. Een doorlichting van alle professionele artiesten en amateurs die interculturele projecten ontwikkelden. Artiesten van vreemde origine die hier hun cultuur wilden uitdragen, maar evengoed Belgen. En daaraan gekoppeld de projecten die groeiden uit deze culturele smeltkroes. Vooral in Brussel, maar ook in Wallonië."

"Na drie jaar resulteerde ons werk in een gids met een vierhonderdtal artiesten en projecten. Onze bedoeling was de gids - die we verdeelden bij culturele centra, verenigingen, scholen, artiesten,... - geregeld te updaten. Maar daar heeft geldgebrek een stokje voor gestoken. Gevolg: papier moest plaats maken voor het internet. Echt gelukkig stemde het ons niet: een gedrukte gids straalt meer geloofwaardigheid en prestige uit, de toegang tot het internet was indertijd nog niet zo wijdverspreid als nu."

"In 2005 zijn we zelf ontmoetingen tussen muzikanten gaan organiseren. Een soort laboratorium, in de hoop dat het zou resulteren in een gemeenschappelijk engagement en gezamenlijke optredens. Volgende stap: improvisaties van muzikanten, gecombineerd met improvisaties van dansers. De resultaten waren interessant, maar nog interessanter was wat er in de ateliers gebeurde. Prachtige momenten die nooit het publiek bereikten. Maar hoe konden we die momenten vastleggen en doorgeven? Het antwoord vond ik in een project in Lyon: Les Atlas Sonores van het Centre des Musiques Traditionnelles de Rhône-Alpes, atlassen die het muzikale patrimonium van Lyon en omstreken vastlegden. Portretten van artiesten gebald in een documentaire, gecombineerd met een cd en een boekje. Die ontdekking heeft uiteindelijk geleid tot een documentaire rond Le Monde en Scène in samenwerking met Le Centre Vidéo de Bruxelles. Artiesten die binnen het project actief zijn en alles wat eruit voortkomt, in het zonnetje zetten. Een soort metafoor voor de interculturele drijfkrachten in Brussel. Ik ben nu bezig aan het scenario en als alles volgens plan verloopt, wordt de documentaire in november voorgesteld op het festival van de mediterrane film in de Botanique."

Ilyas en Nelle
Met zijn levensgezellin en hun twee kindjes woont Goban in Molenbeek. En zo is de cirkel rond: Molenbeek is ook de gemeente waar hij is opgegroeid. "We hebben ons appartement zeven, acht jaar geleden gekocht. Het hoefde niet noodzakelijk Molenbeek te zijn, we hebben gezocht in functie van de nabijheid van ons werk. En we wilden - vanzelfsprekend - ook binnen ons bescheiden financiële budget blijven. Maar het moest en zou Brussel zijn, omdat we ervoor gekozen hebben ons vooral met de fiets te verplaatsen."

"Soms zeurt er een stemmetje in mijn achterhoofd: 'Ga toch op het platteland wonen. Zoek de rust op.' Maar daarbij blijft het ook; een stad als Brussel biedt nu eenmaal zoveel meer mogelijkheden. En mijn vrouw, die verzot is op film, wil niet verder dan vijf kilometer van een bioscoop wonen. Kortom: de aantrekkingskracht van Brussel blijft toch groter. En pendelen met de trein, zoals een aantal van onze collega's doet, zien we echt niet zitten."

Ilyas (4,5) en Nelle (vier maanden) zullen dus opgroeien als stadskinderen, kinderen van Brussel. Maar niet tweetalig Frans-Nederlands. "Mijn vrouw noch ik spreekt Nederlands en we willen per se hun schoolopvoeding op de voet kunnen volgen, hen bijstaan, hen thuis niet in een andere wereld laten vallen dan op school. Als we hen naar een Nederlandstalige school zouden sturen, dan zou het een heel ander verhaal worden."

"Ilyas zit nu in een kleuterklasje in het schooltje in de Sleutelstraat. Het interessante daaraan is dat het multicultureel is. Belgische ouders - Frans- en Nederlandstaligen -, Fransen, Zuid-Amerikanen, Marokkanen, Turken... Tof voor de kinderen. En tussen die ouders is er een goede band, net als tussen de kinderen. Het volgende punt op de agenda is een schooltje in het lager onderwijs vinden waar Ilyas zich even goed voelt, omringd door de vriendjes van nu. Samen met andere ouders zijn we nu op zoek naar een schooltje, zodat de kinderen bijeen kunnen blijven."

Geen Nederlands voor Ilyas en Nelle, maar ook geen Turks. "Mijn fout: ik ben een beetje te nonchalant geweest. In het begin sprak ik wel Turks met Ilyas, maar zodra hij naar school ging, vriendjes begon te maken, tv begon te kijken, is het Frans gaan domineren. Dan nog verdergaan in het Turks vond ik te geforceerd. Mijn ouders zouden het van me kunnen overnemen, maar ze kiezen ervoor met hem in het Frans te converseren, omdat hij ondertussen geen Turks meer verstaat. Helaas is dat gebrekkig Frans, en daar is mijn vrouw niet echt gelukkig mee."

www.cbai.be, www.cinemamed.be