Tekeningen van Jules Lismonde: Abstracte steenkool

Het is nog eens tijd voor een aantal tekeningen. Om de honderdste verjaardag te vieren van de geboorte van de Brusselse kunstenaar Jules Lismonde, organiseren de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSK) een retrospectieve.

Jules Lismonde, kortweg Lismonde, werd in 1908 in Anderlecht geboren en overleed in 2001 in Linkebeek. Hij kreeg zijn opleiding aan de academies van Brussel en Sint-Joost-ten-Node, en beleefde zijn artistieke top in de jaren 1950 en '60, toen hij op de biënnales van Venetië in 1958 en São Paulo in 1959 in de prijzen viel. In die periode werd hij ook uitgenodigd op Documenta in Kassel en de biënnale van Tokio. In het metrostation Pétillon in Etterbeek hangt hoog boven de sporen nog steeds zijn abstracte werk Que la mer épargne.

Honden in de ruimte
De verhuis van Lismonde van Brussel naar de rand in Linkebeek in 1956 viel ongeveer samen met zijn evolutie van figuratief naar abstract werk - een keuze die ook helemaal in de tijdgeest paste. Op de tentoonstelling in de KMSK - de tweede belangrijke retrospectieve van Lismondes werk daar, na die van 1977 - zullen bijna veertig grote houtskooltekeningen van Lismonde te zien zijn. Van de landschappen en portretten uit de beginjaren, tot de door architectuur en muziek geïnspireerde composities waarin ontelbare breekbare lijntjes houtskool samen een zeer ingewikkelde structuur vormen op het witte vlak.

De tentoongestelde werken zijn afkomstig uit de collecties van de KMSK, maar ook uit Huize Lismonde in Linkebeek, de statige villa 'Les Roches' waar de kunstenaar de hele tweede helft van de twintigste eeuw woonde met zijn echtgenote Albertine 'Titi' De Wispelaere. Dat huis werd gerenoveerd en is nu een klein museum dat elke zondag kan worden bezocht.

Willy Laporte, de neef van Lismondes echtgenote, die vroeger af en toe met Lismonde de natuur introk en dan diens schildersezel en zijn valiesje met houtskool mocht dragen, legt vandaag de laatste hand aan de inventarisering en het onderzoek naar het uitgebreide oeuvre van tekeningen, lithografieën en ook tapijten dat voor een groot deel in Huize Lismonde wordt bewaard.

Om aan te tonen dat Lismonde een tekenaar was in hart en nieren, toont hij ons een oud vergeeld mapje waar het jaartal 1916 op te lezen staat. Er zitten verbluffende jeugdschetsen tussen, onder meer van de soldaten uit de Groote Oorlog die toen aan de gang was. Het verschil met de abstracte werken die Lismonde later maakte is natuurlijk groot, maar er zijn toch ook gelijkenissen. "Kunstcritici zullen u zeggen dat Lismonde structuren tekende van imaginaire gebouwen of steden," legt Laporte uit. "Dat klopt voor een groot deel, maar hij tekende ook abstracte werken die geïnspireerd waren op concrete actuele gebeurtenissen. Zoals de opstand in Boedapest in 1956 of de lancering van het Russische hondje Laika in de ruimte."

De gevaren van het retoucheren
Lismonde ging bij het tekenen van zijn complexe abstracten ook niet over één nacht ijs. "Soms zat hij maanden aan zo'n tekening. We beschikken over dagboeken waarin hij van uur tot uur zijn bezigheden beschrijft, en daaruit blijkt dat hij zelfs dagen aan een stuk nadacht over een bepaald puntje of streepje. Terwijl zijn figuratieve schetsen uit zijn vroege jaren juist vaak op een paar uur helemaal klaar waren."

Zijn verminderende gezichtsvermogen betekende uiteindelijk het einde van Lismondes carrière. Laporte: "Op een dag kreeg hij het verzoek een nieuwjaarskaartje te ontwerpen. Hij aanvaardde die opdracht omdat hij niet wilde toegeven dat hij het niet meer kon, maar uiteindelijk heeft hij die tekening niet meer gemaakt. Op dat moment had hij de oorspronkelijke kwaliteit van een aantal van zijn werken ook al aangetast omdat hij de gewoonte had die later nog te 'retoucheren', wat met zijn verminderde zicht niet altijd tot successen leidde."

:: Lismonde
wanneer: 7.10.2008 > 25.1.2009 van 10.00 > 17.00 uur
waar: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Regentschapsstraat 3, Brussel, 02-508.32.11, info@fine-arts-museum.be
tickets: € 2 / 3,50 / 5