Wiels: 'We spelen mee met de grote jongens'

Felix Gonzales-Torres en Francis Alÿs zijn de blikvangers van Wiels in 2010. Straks komen ook achthonderd (amateur)kunstenaars hun werk presenteren in De Canvas- collectie/La collection RTBf. Directeur Dirk Snauwaert met een tussenstand.

De treinen die je vanuit de kantoren van Wiels ziet vertrekken uit het Zuidsta­tion, lijken aan te zetten tot enige dynamiek. Na het eerste volledige kalenderjaar (Wiels opende de deuren in mei 2007, maar het programma kwam pas echt op gang in april 2008) staat Wiels duidelijk op de rails. De tentoonstellingen met werk van Mike Kelley, Anne-Mie Van Kerckhoven, Luc Tuymans en Ann Veronica Janssens gingen niet onopgemerkt voorbij. Het afgelopen crisisjaar werd zelfs afgesloten met een lichte bonus. Met 40.000 betalende en nog eens 10.000 genodigde bezoekers kwam Wiels meteen op het niveau van het Smak in Gent en het Muhka in Antwerpen.

Het enige wat de trein nog zou kunnen doen ontsporen, is het dossier van de achterstallige Beliris-centen. De 2,7 miljoen die beloofd en ingecalculeerd werd voor de afbetaling van de renovatie van Adrien Blommes modernistische brouwerij Wielemans-Ceuppens, staat door politieke touwtrekkerij nog altijd niet op de rekening. Het laatste nieuws is dat er discreet aan een oplossing wordt gewerkt voor het einde van deze maand.

Ondanks de aanhoudende perikelen met het bouwdossier zou directeur Dirk Snauwaert tevreden kunnen zijn. Of niet? "Ik ben over het algemeen niet zo snel tevreden," zegt hij, "maar ik ben wel verwonderd dat we op korte termijn zoveel hebben gerealiseerd. Het Beliris-dossier heeft nog eens duidelijk gemaakt hoe slecht bepaalde zaken tussen de gewestelijke en federale overheid georganiseerd zijn."

"Maar toch is de toestand niet meer te vergelijken met die van vijftien jaar geleden. Ik denk dat de overheid ook geschrokken is van het draagvlak van dit project. Het gaat niet om hedendaagse kunst voor een kleine groep mensen, het heeft ook stedenbouwkundige en sociale implicaties. Op Télé Bruxelles hebben een aantal jongeren uit de buurt, met wie wij regelmatig werken, zich verontwaardigd getoond dat dit gebouw opnieuw een lege doos had kunnen worden. Ook de gemeente Vorst engageert zich, en onze veiling (de verkoop van een aantal werken van bezorgde kunstenaars bracht in november een kwart miljoen in het laatje, MB) heeft nog eens aangetoond dat ook de kunstenaars Wiels echt willen."

"Onze artistieke ambities liggen dus nog altijd even hoog. We gaan alleen iets trager dan verwacht omdat de Vlaamse werkingssubsidies, die aanzienlijk zijn, toch lager liggen dan ingeschat (600 in plaats van 800 miljoen per jaar, MB) . We houden het dus bij drie grote tentoonstellingen in plaats van vier: Felix Gonzales-Torres, de groepstentoonstelling Rehabilitation , en Francis Alÿs. Daarnaast hebben we ook nog kleinere blokken met opkomende kunstenaars als Melvin Moti en Sven Augustijnen, de educatieve werking, de buurt­projecten, en de residenties."

U steunt ook op privégeld. Niet bang dat de overheid dat als alibi gebruikt?
Dirk Snauwaert: "Dat zou cynisch zijn, en daar gaan we dus niet van uit. In een klein land als het onze, waar de publieksopkomst per definitie gelimiteerd is, zullen subsidies altijd nodig zijn. Publiek-private samenwerking is dus een relatief begrip. De verhouding in procenten ligt nu
rond 90/10, maar het moet mogelijk zijn om naar 80/20 te gaan."

Wat kost een tentoonstelling?
Snauwaert: "Dat ligt tussen de 100.000 en de 150.000 euro. Luc Tuymans was goedkoper omdat de transportkosten minimaal waren, en Francis Alÿs zal dan weer wat duurder zijn."

"In ieder geval doen we het met veel minder dan de grote buitenlandse huizen waarmee we nu toch blijken mee te spelen. Want Gonzales-Torres gaat ook naar de Fondation Beyeler in Basel en het MMK in Frankfurt, en Alÿs doen we met Tate Modern in Londen en Moma New York. Met de knowhow van de ploeg doen we mirakels voor de helft van de prijs. Om die mensen te kunnen behouden en er nog aantal bij aan te werven, zou financiële zekerheid welkom zijn. Als het Moma belt om te vragen of de tentoonstelling nu door kan gaan of niet en je kunt daar niet met zekerheid op antwoorden, dan sta je natuurlijk met je broek op de knieën."

Hoe komt het dan dat de belangrijke kunstenaars toch naar hier komen?
Snauwaert: "De ruimtes in Wiels zijn heel speciaal en genereus voor de kunstenaars. Zij weten dat onze budgetten niet erg groot zijn, en dat België niet altijd positief in het nieuws komt. Maar tot nu toe hebben we hun op artistiek vlak altijd kunnen geven wat ze wilden. Ik vind ons project ook meer de moeite waard omdat we in een economisch achtergestelde voorstad zitten, weg van de platgetreden paden van de cultuurindustrie. In de jaren nul van de nieuwe eeuw is kunst vaak op een obscene manier verworden tot een speculatieobject. Hier beland je meteen weer met je voeten weer op grond. Als je de straat op loopt, kijk je alle samenlevingsproblemen recht in de ogen."

Wiels is ook de enige plek in Brussel waar hedendaagse kunst zo ruim plaats krijgt.
Snauwaert: "Dat denk ik niet. We zijn wel de enigen die zo'n geprofileerd programma hebben: het gaat om het tonen van beslissende werken van belangrijke hedendaagse kunstenaars aan een zo groot mogelijk publiek. We doen dus niet mee aan de ceremoniële cultuur in Brussel van herdenkingen en verjaardagen en landen die overal in de schijnwerpers worden gezet. Die monocultuur is nefast. Ik denk dat een van de redenen van ons succes net is dat we niet meedoen met die diplomatiek en cultuurhistorisch geïnspireerde culturele packages , maar dat we kijken waar het in de kunstwereld naartoe gaat."

Wiels wordt voor de oude provincie Brabant ook het epicentrum van de preselecties voor De Canvascollectie/La collection RTBf.
Snauwaert: "Dat toont dat we voor beide gemeenschappen de meest zichtbare plek geworden zijn voor hedendaagse kunst, hoewel we door de Franse gemeenschap worden geassocieerd met de Vlamingen - en omgekeerd."

"Twee weken vooraf zitten we al volgeboekt, in tegenstelling tot de andere steden in Vlaanderen en zeker Wallonië. Dat is ook een teken dat er in Brussel veel beweegt."

Zorgt het evenement voor meer dan uitstraling alleen?
Snauwaert: "Het behoort in ieder geval niet tot onze scoutingsmethodiek. Meer dan de bevestiging van een aantal namen die al circuleerden, hebben we vorige keer niet gekregen. De wedstrijd moet gericht zijn op de vraag of een museum het alleenrecht heeft om de criteria vast te leggen die we in de kunsten hanteren. Het oorspronkelijke format van de BBC zoekt eigenlijk naar het ongebreidelde natuurtalent dat niet door de molen van de gecorrumpeerde hedendaagse kunst is gehaald. Dat is een achterhaald romantisch concept. Maar telkens als academische conventies en tradities worden verworpen, kom je wel dicht bij die rauwe, ongepolijste codes die spelen in de kunst. Het kan geen kwaad om het museum de vraag in het gezicht te duwen wie zeggenschap heeft over die codes, en wat de geldigheid is van de gehanteerde criteria. De mediacontext bemoeilijkt dat streefdoel, maar toch komt het antwoord op de gestelde vraag duidelijk naar voren. Er zijn duidelijk criteria die geldig zijn voor iedereen. Het is ongelooflijk interessant om als jurylid op die criteria en je verwoording te worden getest."

:: Felix Gonzalez-Torres, Specific objects without specific form, van 16 januari tot en met 25 april in Wiels, Van Volxemlaan 354, 1190 Vorst, 02-340.00.50, www.wiels.org. Woensdag tot en met zaterdag van 12 tot 19 uur, zondag van 11 tot 18 uur