Het miniatuurtheater van Wael Shawky op KFDA012

'Cabaret crusades' is een filmcyclus van de Egyptenaar Wael Shawky over de geschiedenis van de kruistochten. Inhoudelijk werd hij geïnspireerd door Amin Maaloufs 'Rovers, christenhonden, vrouwenschenners: de kruistochten in Arabische kronieken'. Vormelijk maakt hij gebruik van marionetten. Ook het tweede deel, 'Cabaret crusades: the path to Cairo', is gefilmd miniatuurtheater.

Door de politieke omwentelingen in Egypte was het voor Wael Shawky (1971) onmogelijk om het tweede deel van zijn cyclus af te werken voor de vorige editie van het Kunstenfestivaldesarts. Maar voor het overige had de recente revolutie geen enkele invloed op Cabaret crusades. Zo'n vermenging van feiten zou onwaarachtig zijn in een cyclus die ook een les is in geschiedschrijving.

Wat fascineerde u zo aan de kruistochten?
Wael Shawky: De manier waarop mensen artistieke vormen uit de geschiedenis puren fascineert me. In zo'n artistieke transformatie zit meteen een soort analyse, een kritiek op de geschiedschrijving. Het is interessanter om geschiedenis consequent te zien als een geheel van menselijke interpretaties dan als een verzameling feiten. Het boek van Maalouf dat ik als historische referentie gebruik, reflecteert dat er verschillende waarheden zijn naargelang van de auteur.

In het eerste deel van Cabaret crusades: the horror show file, presenteerden we bijvoorbeeld de toespraak van paus Urbanus II die volgens historici een belangrijke aanzet was tot 200 jaar kruistochten. Tegelijkertijd weten we dat die speech nooit op dat moment zelf werd vastgelegd en dat er alleen vier latere versies van zijn bewaard gebleven. Ik gebruikte de versie die het meest geciteerd wordt, ook door Maalouf. Het feit dat je als kunstenaar zomaar iets kunt kiezen omdat er toch niets vaststaat, inspireert me.

Hoe ziet de opbouw van de cyclus er eigenlijk uit?
Shawky: Het eerste deel ging over de eerste vier jaar in de geschiedenis van de kruistochten, van 1096 tot 1099, en focuste dus op de invasie in de Arabische wereld via steden als Istanboel, Odessa, Antiochië en Jeruzalem. Die invasie had economische motieven, want Europa zocht vooral oplossingen voor interne economische problemen.

Deel twee gaat over de daaropvolgende 46 jaar en speelt zich vooral af in de Levant (de gebieden ten oosten van de Middellandse Zee, mb) omdat de kruisvaarders na Jeruzalem doorstootten naar Damascus, Aleppo en Bagdad. Het gaat ook meer over de interne relaties tussen de Arabische leiders, die dikwijls erg zwak waren. Sommigen wilden zelf bescherming van de kruisvaarders, wat een beetje lijkt op de situatie van de door het Westen gesteunde leiders vandaag. Dat laatste gebruik ik niet, maar de gebeurtenissen van toen hebben de kaart en de geschiedenis van het Midden-Oosten wel bepaald tot op de dag van vandaag.

Caïro zelf is in The path to Cairo nog niet te zien, maar de politieke voorbereidingen om daar te raken worden wel getroffen. Caïro zal dan aan bod komen in het derde deel, dat gaat over de transformatie van de islam in Egypte van het sjiisme tot het soennisme, een scharniermoment in de Arabische geschiedenis.

Voor de vorm blijft u bij het gefilmde poppenspel.
Shawky: Ja, maar ik wil toch dat elke aflevering van deze serie helemaal anders is. Voor het eerste deel gebruikte ik historische marionetten van 200 jaar oud uit Turijn. Voor deze episode heb ik zelf compleet nieuwe marionetten ontworpen van keramiek. De scenografie van de film is ook meer 2D dan 3D. Ik heb miniaturen bestudeerd van de twaalfde tot de zestiende eeuw die eigenlijk geschilderde landkaarten zijn. Die gebruik ik als referentie voor het achterplan waartegen de actie van de poppen zich afspeelt.

Wael Shawky: Cabaret crusades: the path to Cairo
wanneer: 11 & 12 mei 2012 om 20.00 uur
tickets: €7
waar: Het Huis van Culturen en Sociale Samenhang van Molenbeek

Kunstenfestivaldesarts
wanneer: tot > 26 mei 2012
waar: verschillende locaties
Centredufestivalcentrum: Schildknaapsstraat 50, Brussel, 070-22.21.99, www.kunstenfestivaldesarts.be