Joël Pommerat: waarheid, leugen en authenticiteit

In Frankrijk is Joël Pommerat een veelgevraagde regisseur die met zijn vaste gezelschap al tal van Molières in de wacht heeft gesleept. Nu hij vast samenwerkt met het Théâtre National kan ook het Nederlandstalige publiek met hem kennismaken. In het kader van het festival Toernee General is de productie te zien waarin hij de galeislaven van onze consumptiemaatschappij aan het woord laat: de handelsreizigers.

Sinds Joël Pommerat in 1990 zijn gezelschap Compagnie Louis Brouillard oprichtte, lag zijn productie constant erg hoog. Zeker als je in rekening brengt dat Pommerat alleen teksten regisseert die hij zelf heeft geschreven.

Die radicale keuze voor het theater schijnt al te dateren van zijn tienerjaren, toen hij in Avignon de kracht van het medium ervoer. Klopt dat verhaal? Joël Pommerat: "Ik weet niet meer precies hoe oud ik was, maar ik moet inderdaad dertien of veertien zijn geweest toen ik in Avignon een voorstelling zag die mij erg trof. Vanaf dat moment was er dat verlangen om op een dag ook zelf theater te gaan maken. Maar het engagement dat ik vandaag heb, is er natuurlijk niet zomaar gekomen. Met het ouder worden ben ik me er nog meer bewust van geworden dat theater de plek is waar ik dingen kan maken die voor mij essentieel zijn. Je kunt van alles nastreven in je leven, maar je moet keuzes maken. Ik wil trouw blijven aan mijn keuze voor theater."

In welke zin is theater dan essentieel voor u?
Joël Pommerat: Theater is als kunstvorm niet belangrijker dan een andere. Maar je kunt er tot een synthese van verschillende artistieke disciplines komen. Je kunt er literatuur, beeldende kunsten, muziek en cinema in integreren en dat is ook de manier waarop ik wil werken. En dan is er natuurlijk nog de fysieke aanwezigheid van het lichaam die een bijzondere kracht genereert. Je moet al die aspecten exploiteren, anders riskeert theater te verarmen.

Daarom werkt u ook samen met vaste medewerkers voor decor, licht en kostuums.
Pommerat: Ze horen mij niet toe want het zijn sterke persoonlijkheden en ze hebben ook hun eigen werk. Maar we werken samen om op de best mogelijke manier meerdimensionale kunst te maken. Het visuele is voor mij inderdaad belangrijk, want je komt ook met je ogen naar het theater.

U schrijft alles zelf. Hoe komt een tekst als die voor La grande et fabuleuse histoire du commerce dan tot stand?
Pommerat: Elk stuk heeft een aparte ontstaansgeschiedenis, maar die van La grande et fabuleuse histoire du commerce is misschien nog iets anders dan de andere. Het ging om te beginnen om een opdracht van het Festival de Liège in een jaar (2011) waarin ik vier stukken heb gecreëerd. De middelen en de tijd waren beperkt, maar ik wilde het geheel ook eenvoudig een bescheiden maken. In mijn andere voorstellingen zit naast een sociale tegelijk ook een fantastische dimensie die binnendringt in het onbewuste en de droomwereld. In La grande zitten we dichter tegen het documentaire aan. Het is een gedetailleerde observatie van een specifieke realiteit, en dat is die van de handelsreizigers.

Is die combinatie van het fantastische en het sociale typisch voor uw aanpak?
Pommerat: Als ik mezelf vergelijk met andere theatermakers, is dat misschien een onderscheidend aspect. Om over het sociale te kunnen spreken moet je volgens mij ook over het intieme en het individu praten. Praten over het sociale is praten over wat het individuele overstijgt, maar daarbij mag je het individuele niet volledig laten vallen. Je moet doordringen tot de verlangens en de verbeelding van het individu om een idee te krijgen van de onzichtbare aspecten die mee onze sociale mechanismen bepalen.

Was het de crisis die de aanleiding vormde voor La grande et fabuleuse histoire du commerce, of uw specifieke interesse voor die verkopers die een metafoor zijn voor al wie bezig is iets aan iemand anders te verkopen?
Pommerat: Aan de oorsprong ligt zeker de vaststelling dat we allemaal functioneren in dat systeem van verkoop en consumptie waarin we geboren zijn. Het systeem krijgt veel kritiek, maar we kunnen er moeilijk op een overtuigende manier afstand van nemen. Het leek me interessant om via de tussenpersonen die deze kleine soldaten van het commerciële systeem zijn, door te dringen tot de staat van 'eeuwige verkoop' waarin we allemaal leven.

In de situatie van de verkoper zit een probleem van waarheid, leugen en authenticiteit vervat. Verkopen is verleiden, een relatie opbouwen met een ander mens die niet belangeloos is. Die relatie tussen verkoper en koper is natuurlijk metaforisch voor onze relatie met de anderen. De evolutie van het kapitalisme naar een steeds cynischer en minder menselijk systeem heeft ons daarom ook als mens veranderd. Het probleem van de verkopers is dat 'de scène' voor hen niet zo goed afgebakend is. Een acteur stapt weer uit de fictie als hij het podium verlaat. Maar een verkoper moet permanent zijn rol spelen. Hij moet zichzelf namelijk een vorm van cynisme eigen maken om zichzelf er permanent van te overtuigen dat de rol die hij speelt en moet verdedigen een realiteit is. Hij kan niet leven met het idee dat wat hij doet cynisch is, dus moet hij mentaal investeren tot hij zijn rol verwart met de waarheid. Dat is uiteraard zeer ernstig.

Wie is Joël Pommerat?

Joël Pommerat (1963) stichtte in 1990 zijn Compagnie Louis Brouillard, waarmee hij alleen zijn eigen teksten ensceneert. Sindsdien haalt hij makkelijk zijn vooropgesteld doel: per jaar één stuk in productie laten gaan.

Pommerat kiest steevast voor actuele onderwerpen en thema's, vaak met een uitgesproken sociale en dus niet altijd optimistische inslag. Maar door zijn voorliefde voor het dromerige en het fantastische krijgen zijn voorstellingen een heel eigen signatuur.

Zo heeft hij ook al een aantal oude sprookjes doorgelicht om zijn verhaal te kunnen vertellen - zoals in Le chaperon rouge (2004), Pinochio (2008) en Cendrillon dat in het seizoen 2011-2012 al te zien was in Théâtre National.

In 2012 ontving De Munt ook al de opera Thanks to my eyes die hij samen met componist Oscar Bianchi schreef. In 2014 gaat in De Munt ook een opera in première waarvoor hij het libretto schrijft bij een compositie van Philippe Boesmans.

Toernee General: La grande et fabuleuse histoire du commerce
wanneer: 1 > 30 oktober 2013, 20.00 uur
taal: FR (NL ondertitels)
tickets: UITVERKOCHT
--------------