MCBTH: Tom Dewispelaere in de huid van de waanzin

Toneelhuis-regisseur Guy Cassiers kleedde de Claus-vertaling van Shakespeares meesterlijke tragedie over de aberraties van de macht uit tot op het bot en vroeg aan acteur Tom Dewispelaere om de hoogmoed, de wreedheid, de waanzin en de onvermijdelijke val van koning Mcbth gestalte te geven.

De tekst en het aantal acteurs mogen dan gekortwiekt zijn tot het strikte minimum om een grootse vertelling op te voeren, dat wordt ruimschoots goedgemaakt door de dramatische invulling. Het zijn immers niet alleen de vijf acteurs die de benauwende omgeving en geesteswereld van MCBTH veruiterlijken, ook het decor met zijn projecties en visuele hoogstandjes, de barokke kostuums van Tim Van Steenbergen, die je langzaam van wit naar zwart ziet evolueren, de zes orkestleden van SPECTRA, die een compositie van Dominique Pauwels brengen, en de drie onheilspellende zangeressen van VOCAALLAB dragen fors bij tot het verbeelden van het aftakelingsproces. Eigenlijk nemen al die elementen, en zeker de muziek en de zang, het geleidelijk over van de acteurs en van Macbeth, die op het einde alleen achterblijft met zijn waanzin. "Het was niet altijd evident om al die verschillende dingen samen te brengen," blikt Tom Dewispelaere terug op de repetities. Maar gelukkig behield Guy (Cassiers) het overzicht. Hij regelde het verkeer tussen spelers, zangeressen en muzikanten."

De acteur die bij het brede publiek vooral bekend is van zijn rol als Rudy Vangenechten in de tv-serie Van vlees en bloed, brak door met het theatergezelschap Olympique Dramatique, dat nu al bijna 10 jaar nauw samenwerkt met Guy Cassiers' Toneelhuis.

Hoe is het om als Macbeth, of in dit geval MCBTH, op de planken te staan? Hoe verloopt de metamorfose?
Tom Dewispelaere: Het is een geweldige rol om te spelen, maar het blijft elke avond zoeken. Ik probeer vooral te begrijpen hoe iemand op een punt belandt dat hij helemaal weg is in zijn hoofd. Daar stap voor stap toe komen, daar gaat deze vertelling over. Hierbij is vooral de scène mijn houvast. Dat komt omdat er in de originele tekst veel geknipt is, waardoor de opbouw van mijn personage en het stuk sneller dan anders moet gebeuren.

Wat is de relevantie van een klassiek stuk als Macbeth vandaag?
Dewispelaere: Je ziet een man ten onder gaan aan angst. Hij is op een bepaald moment zelfs zo ver heen dat hij zegt: 'Ik ben vergeten hoe de angst smaakt.' Ik probeer mij altijd voor te stellen hoe grote wereldleiders zich voelen bij de daden die ze stellen om hun macht te verwerven en vervolgens te behouden, en hoe ver ze daarin doordrijven. Ik kan me er iets bij voorstellen dat je op een bepaald moment zo ver weg bent dat alles gepermitteerd is. Soms verbeeld ik me zo'n wereldleider die niet meer terug kan en uit pure wanhoop dan maar verder doet. Neem nu de Syrische president Bashar al-Assad. Hoe dwaalt die 's avonds rond in zijn paleis? Hoe raakt die in slaap? Het stuk gaat over mensen die in het nauw gedreven zijn door hun honger naar macht en de grootste gruwelen begaan om die te behouden. Dat is de relevantie voor de buitenwereld. Wat wij doen, is in het hoofd van de machthebber kruipen, en zijn op hol slaande verbeelding in beeld brengen: de stemmen die hij hoort en die tot nog meer waanzin leiden, de angst en de schizofrenie die het definitief overnemen.

Macbeth was natuurlijk al geen doetje voor zijn geest het begaf.
Dewispelaere: Klopt, in het begin van het stuk zien we hem terugkomen van het slagveld waar hij gruwelijk tekeer is gegaan. Het is dus sowieso een killer, maar hij heeft het tot dan altijd alleen voor de goede zaak gedaan, voor zijn koning. Tot hij die vermoordt en zelf de machthebber wordt.

Die macht lijkt hij niet te kunnen loskoppelen van wie hij echt is of was, en dat wordt zijn dood.
Dewispelaere: Zo is het. Eerst probeert hij de schijn nog op te houden. Maar als hij uiteindelijk ook zijn beste vriend uit de weg ruimt omdat hij denkt dat die hem in de weg zal staan, is hij reddeloos verloren, ook al probeert hij nog antwoorden te krijgen van de stemmen in zijn hoofd.

Het opvallendste aan jullie interpretatie is dat lang niet alleen de tekst het mentale aftakelingsproces van MCBTH aanschouwelijk maakt. De muziek neemt het deels over.
Dewispelaere: Ja, zo heeft MCBTH op het einde ook geen stem meer. Hij is als het ware klank geworden. Ik vond het een mooie gedachte om muziek en klank samen te brengen. Het is complex en je moet je als acteur aan een aantal technische afspraken houden. Maar het is een uitdaging om ook dan niet vast te blijven zitten in een structuur.

Was je vertrouwd met de vertaling van Hugo Claus?
Dewispelaere: Ja, maar nog meer met die van Willy Courteaux. Die heb ik vroeger helemaal uitgeplozen en vind ik nog steeds ongelofelijk mooi. In het begin had ik mijn twijfels over de vertaling van Claus. Maar ik ben daarop moeten terugkomen, want als je vertrouwd bent met het origineel, dan merk je dat Claus daar heel dichtbij blijft, maar toch zijn eigen manier van schrijven niet wegcijfert. De poëzie die hij daaraan overhoudt, is tegelijk ontzettend mooi en verschrikkelijk gruwelijk. Daar toont zich natuurlijk het meesterschap van Claus. Ook al brengen we een verknipte versie, ik denk niet dat we hem oneer aandoen.

Liggen zijn woorden je goed in de mond?
Dewispelaere: Ik denk het wel. Toen we enkele jaren geleden De geruchten maakten, waar ik ook zelf aan heb meegeschreven, ben ik verliefd geworden op de manier hoe hij zijn personages, de wereld en ons Vlaanderen omschrijft. Dat was zo herkenbaar. Ook van Onvoltooid verleden heb ik ontzettend genoten. Het is een cadeau om zulke geweldige verhalen te vertellen op de scène.

Is de stap van het Vlaanderen van Claus naar het Engeland van Shakespeare groot?
Dewispelaere: Het is natuurlijk een totaal andere setting, maar ik hoop dat de mensen die we op de scène zetten toch heel herkenbaar zijn. Ook al gaat het over Engelse koningen, slagvelden en moorden, ik hoop dat we ook iets vertellen over Vlaanderen, over relaties tussen mensen, over hoop en angst. Ik denk dat de kapstok waaraan Shakespeare zijn verhaal hing evengoed de kapstop kan zijn waaraan hier in Vlaanderen Tom Lanoye een stuk schrijft of Claus zijn Macbeth-bewerking of De geruchten maakt. De verhalen zijn misschien groter of kleiner, maar in wezen gaat het altijd over mensen, hun dromen en hun verlies.

Guy Cassiers lijkt na zijn eerste Shakespeare-bewerking de smaak te pakken te hebben. Straks pakt hij ook Hamlet nog aan. Wat maakt Shakespeare incontournabel?
Dewispelaere: Zijn thema's zijn zo herkenbaar en universeel dat ze niet kapot te krijgen zijn. Mensen zijn nog altijd geïnteresseerd in de grote verhalen. Dat zien we ook aan de publieksaantallen. Mensen komen naar het theater voor die grote verhalen en universele thema's. Ik ben zelf ook zo. Als ze ergens Hamlet of Macbeth spelen, dan wil ik het gezien hebben.

data: 11 > 14, 17 & 19/12 om 20.15 // 18/12 om 19.30

tickets: €11/16/20

taal: NL + boventiteld in het FR