Opera Daphne: terugkeer naar de natuur

Richard Strauss’ opera Daphne uit 1936 is een pastorale tragedie waarin de gelijknamige nimf – de dochter van een rivier en de aarde – de hoofdrol speelt. Regisseur Guy Joosten, wereldwijd geprezen en gevraagd wegens zijn grote dramatische kracht en inzicht, plaatst deze nieuwe productie van de Munt in een hedendaagse setting.

Laat net dat Joostens scherpe en succesvolle signatuur zijn, opera’s bekijken door een hedendaagse bril, en vaak ontdaan van wat de eeuwen aan ballast hebben opgeleverd.

Hoe hij Daphne gaat aanpakken? “Er zijn twee facetten in deze opera,” steekt hij van wal. “Het eerste valt meteen op als je luistert wat Strauss in deze partituur doet. Dan merk je een ongelofelijke transparantie. Een lichtheid, een hemelse muziek die fel contrasteert met de ontstaansperiode van dit werk – de jaren 1930 in Duitsland. Dan denk je toch: ‘Dit is wereldvreemd!’ Hij heeft het merendeel weliswaar in Italië gecomponeerd, totdat de lokroep van de Reichsmusiktage te sterk werd, en hij terug naar Duitsland is vertrokken."

"Ten tweede: als je de hoofdfiguur, Daphne, vergelijkt met bijvoorbeeld Elektra of Salomé – twee andere vrouwelijke hoofdfiguren van opera’s die ik recent in de Munt heb geregisseerd – dan merk je bij haar een zeer grote passiviteit. Daphne is een jonge meid die weet wat ze niet wil maar niet wat ze moet doen."

"Ze zet zich af tegen de wereld van haar ouders, de wereld die haar omringt. De wereld van de nacht, waarin niets groeit. De omstandigheden zullen haar gaandeweg verplichten om uit haar boom te komen. (lacht) Iedereen komt zich in haar cocon binnen wringen. En dat is iets dat ik vandaag zie bij de jeugd."

"We hebben al die bewegingen gehad, Occupy, de andersglobalisten... Mijn vraag is: ‘Waar zijn ze?’ Ze hebben hun acties ondernomen, en gezegd wat ze niet willen. Maar ze zijn er eigenlijk niet toe gekomen om zelf iets op poten te zetten. Jongeren zijn sterk geïndividualiseerd en veel communicatie verloopt vandaag via de sociale media – wat toch enigszins artificieel is. Alles moet snel en àlles moet kenbaar gemaakt worden. Er is blijkbaar geen tijd meer om de dingen langzaam te laten groeien. Deze opera is voor mij een werk van de onthaasting. En dat is wat die muziek doet, ze zet de gebeurtenissen on hold.”

Dat sluit aan wat u in een interview zei, namelijk dat theatermakers ‘bruggenbouwers zijn tussen droom en realiteit’.
Joosten: “Inderdaad. Opera wordt meestal geassocieerd met iets geweldig, groots, luid, imposant… Ik ben in elk werk op zoek naar de stilte, het kleine en het broze… Ook lenen de setting en de partituur zich daar niet altijd toe, toch zijn die momenten er wel. Die zijn voor mij altijd de sleutel om wat reflectieve momenten te creëren. Daar hebben we nood aan, we moeten meer gaan zitten en nadenken.”

Is het daarom dat u ook met het publiek gaat wandelen? Dat is een prima middel om te onthaasten.
Joosten: “Er is mij gevraagd om een moment te organiseren met en voor het publiek. Ik kon bijvoorbeeld naar een museum trekken, op restaurant gaan, een lezing geven of iemand uitnodigen. Maar ik wou dit associëren met het werk zelf. In Daphne speelt de natuur een grote rol. Gezien ik graag naar het Zoniënwoud ga, gaan we samen wandelen."

"Onderweg praten we over een aantal zaken die ik belangrijk vind en die ik associeer met Daphne: de natuur, mijn werk met jonge mensen (Joosten leidt de International Opera Academy in Gent, red.) en dingen die me inspireren. Zoals de stilte in het woud, bomen, en beelden van andere kunstenaars. De wereld van de ouders van Daphne wordt verzinnebeeld door Dionysos, de god van de wijn. En dus gaan we ook wijn drinken! Ook dat is heel belangrijk in mijn leven.” (lacht)

9, 11, 16, 18, 23, 25, 27 & 30/9, 20.00, 14 & 21/9, 15.00, €12 > 125