Praat achteraf: De vuile was moet buiten

C'est bon pour le moral om op een woensdagmiddag even de duisternis op te zoeken voor een goede familievoorstelling. Studio Orka en Bronks presenteerden er vorige week zo een in de kelders van het voormalige universiteitsgebouw van de KUB aan de Vrijheidslaan in Koekelberg. Het Gentse Orka speelt altijd locatievoorstellingen en dankzij Bronks mogen wij daar in Brussel vaak van profiteren. Philippe Van de Velde en Martine Decroos van Orka hebben ook een stevige reputatie opgebouwd wat betreft het creëren van mooie, functionele en verrassende decors. De trip naar de kelders van dat grote gebouw bracht de toeschouwers dan ook op slag in een andere wereld. De hele ruimte stond om te beginnen onder water. Alles wat droog moest blijven, stond op pontonnetjes van houten paletten en dus moest ook het publiek via die paletten naar zijn plaats. Het water stond daar omdat we ons zogezegd in de centrale wasplaats van een appartementsgebouw bevonden. Alle bewoners van de zes verdiepingen daarboven konden via een koker hun vuile was in de wasplaats dumpen, waar Julien na dertig jaar toegewijde dienst de situatie duidelijk niet meer de baas kon. Overal slingerden verweesde kledingstukken, via de telefoon regende het klachten over gekrompen, nog steeds bevlekte of verloren was. En dan waren er nog al die trieste, eenzame sokken.

Julien beschikte wel over een goed ontwikkeld reukorgaan, waardoor hij onder meer van elk kledingstuk de eigenaar kon raden door eraan te ruiken. Maar zo goed als hij kon ruiken, zo slecht kon hij zien. De was werd dan ook nogal gemaltraiteerd door hem, en de wasmachine draaide in vicieuze cirkels. Wat Julien nog het minst goed kon of wilde zien, was de penibele situatie waarin hij zichzelf had gewerkt.

Tot plots een zekere Annabel binnendrong in het geïsoleerde wereldje van Julien. Hij wist haar al snel te vertellen dat ze rook naar 'geen eigen huis' en Annabel was inderdaad dakloos. Waar Julien zich hopeloos had vastgereden in zijn job, had zij waarschijnlijk nog nooit een job tot een goed einde kunnen brengen. We konden hen dus allebei als mislukkelingen beschouwen, om het modewoord loser eens niet te gebruiken. De vraag was dan of zij - die al lang geen dak meer boven haar hoofd had gezien - en hij - die al zo lang geen daglicht meer had gezien - elkaar misschien konden helpen.

Zo gemakkelijk blijkt dat echter niet te zijn. De vuile was heeft zich zodanig opgestapeld dat er drastische middelen nodig zijn om deze bezwaarde zieltjes te zuiveren. Eerst moet alles eens goed door elkaar worden geschud. Het overwegend geestige eerste gedeelte van de voorstelling evolueerde zo van gechoreografeerde slapstick naar bij wijlen hilarische chaos. Het knullig uitgevoerde ritueel van strijken en opplooien liep uit de hand, en op de tonen van de rustgevend bedoelde radiomuziek ging uiteindelijk zelfs de wasmachine op de loop. Het decor had de hele tijd werkelijk de ene verrassing na de andere in petto, waardoor het spel constant dynamisch bleef. Randi De Vlieghe en Katrien Pierlet vertolkten hun verborgen vertwijfeling op een heel mooie manier.

Misschien waren er in de hele voorstelling drie minuten waarin de twee net iets te doelloos rondjes draaiden, en droeg niet elke slag in het water iets essentieels bij. Misschien had er nog een klein beetje meer aandacht mogen gaan naar de nu ook al welluidende tekst. En als de iets te luidruchtige kindertjes in het publiek ook de stille momenten beter hadden gerespecteerd, dan hadden ze sneller de doorweekte sluier van tristesse gezien die over het geheel lag.

Behalve een kijkstuk was dit ook een stuk over (zintuiglijke) openheid en mentale opsluiting, over behoefte aan tijd en een plek voor zichzelf, over gebrekkige rouwverwerking en obsessieve werklust, over depressie die tot angstdromen leidt, over de illusie dat de mensen waarvoor je je dagelijks beroepshalve uitslooft ook wel eens echt met jou bezig zijn, over dingen loslaten, over salut zeggen, en de kost. Bon pour le moral, zoals het liedje luidde dat voor Julien en Annabel de catharsis inzette.