Praat achteraf: Macho's met marcelleke

In de Beursschouwburg heerst momenteel verwarring. Het Focus-programma Make Up is namelijk opgebouwd rond het werk van de Duitse kunstenaars Antonia Baehr en Werner Hirsch, dat consequent grenzen-, genre- en genderoverschrijdend is. In dat kader werd ook een vrij exotische act naar Brussel gehaald, die perfect in het programma past: Macho Dancer van de Filippijnse danseres Eisa Jocson. Macho dancing is een Filippijns fenomeen (te checken op YouTube) waarbij jonge mannen in nachtclubs een zeer 'mannelijke', seksueel getinte, stoere dans opvoeren voor een gemengd publiek van (homo)mannen en (hetero)vrouwen. Een soort uitgewerkte maar tegelijk ingehouden variant op de act van The Chippendales dus, meestal met een soundtrack van Aziatische en Westerse pop. Macho Dancer was ook een Filippijnse film uit 1988 die het fenomeen in beeld bracht voor de rest van de wereld. Eisa Jocson leende de titel om met dit uitgesproken mannelijke genre aan de slag te gaan. Jocson was ooit een paaldanseres die aan kampioenschappen terzake deelnam, maar ging voor deze nieuwe wending in de leer bij een aantal professionele macho dancers.

Het publiek schaarde zich in de zilveren theaterzolder van de Beursschouwburg rond een klein podium dat eventueel voor dat van een Filippijnse nachtclub kon doorgaan. Al konden de rookmachine en het lichtontwerp van Jan Maertens niet doen vergeten dat we in een Brusselse cultuurtempel en niet in een achterbuurt van Manilla zaten. Met een knal van haar cowboylaarzen klom Eisa Jocson het podiummetje op. Haar outfit vertoonde enige gelijkenis met dat van Lara Croft: zwart marcelleke, hotpants in camouflagekleuren met daarboven een forse riem en daaronder een leren slip, zwarte knielappen om alvast de fysieke pijn van haar herhaaldelijke knieval voor het publiek te verzachten, en daaronder dus de cowboylaarzen. Ze counterde het 'viriele' muzikale geweld van de openingsmuziek met een trage, naar striptease neigende choreografie. Een fijn gestileerde interpretatie van de afstandelijke, licht verdwaasde, conventioneel geworden expressie van lust en veroveringsdrang die in nachtclubs aan de man en de vrouw wordt gebracht. Bij de suggestieve gebaren hoorden ook zelfzekere heupbewegingen, kronkelingen van de ledematen en enige zelfbetasting. Na een tijdje ging het marcelleke uit en werd de dubbelzinnige uitnodiging om Jocson tot louter lichaam te reduceren nog wat explicieter.

Het mag duidelijk zijn dat Macho Dancer als zuiver choreografisch product net iets minder te bieden heeft dan als cultureel-maatschappelijk vraagstuk. Bij de beoogde effecten hoorde wellicht vooral verwarring. We zaten dus niet in een Filippijnse nachtclub waar erotisch vertier als een economische transactie wordt georganiseerd, maar in een theater waar met artistieke ontledingsdrang naar hetzelfde aanbod wordt gekeken. We werden eraan herinnerd dat het stoere imago van de strippende verleider haaks staat op de eerder meelijwekkende aanblik van zijn of haar zwakke sociale en economische positie. Daarbovenop werd deze machodans hier dus door een vrouw uitgevoerd in plaats van door een man. Jocsons lichaam is zelfs een ode aan de schepping van de vrouw, maar werd wel voorzien van brede schouders, mannelijke gebaren, en een spannend hulpstuk in de slip dat de genderverwarring nog in de hand werkte.
Toch had Macho Dancer op mij nog een ander, misschien onbedoeld, neveneffect. Want hoewel deze choreografie dus vooral bedoeld was om ons vragen te doen stellen, en hoewel de Beursschouwburg ook geenszins de plek is waar een beleefde mens de frigide façade neerhaalt waarmee hij zich in de publieke ruimte begeeft, was ik van de weeromstuit toch vooral betoverd door dat lichaam. Naakt-op-de-planken komt wel vaker voor. Op de dag van de voorstelling hadden de vrouwen van Femen toevallig zelfs voor een inflatie aan naakte lijven in de media gezorgd. Maar toen Jocson zich, op een moment dat er helemaal geen muziek meer klonk, halfnaakt tussen het publiek begaf, was alleen nog het geluid van ingehouden adem te horen. Geilheid was niet aan de orde, wel een vreemdsoortig gevoel van respect voor het lichaam van de mens, een gevoel dat doorgaans alleen door beeldhouwers uit de Oudheid wordt opgewekt. Antieke kunst en de Filippijnse seksindustrie - deze verwarrende avond leidde tot vreemde associaties.