Stéphane Degout: Hamlet 2.0

In 2011 gooiden dirigent Marc Minkowski en regisseur Olivier Py hoge ogen met hun Munt-productie Les Huguenots van Giacomo Meyerbeer. Nu neemt deze stertandem Hamlet van Ambroise Thomas onder handen, een andere, klassieke grand opéra uit de negentiende eeuw. AGENDA sprak met Hamlet alias Stéphane Degout.

Veel grote opera's (wat letterlijk te nemen is, met grote orkesten, massa's zangers en figuranten) hebben hun tijd met moeite overleefd. Zo ook deze Hamlet van Ambroise Thomas uit 1868, die tussen 1914 en de jaren 1980 nauwelijks te zien was. Hoe relevant is deze opera vandaag dan, vroegen we aan Stéphane Degout, de zanger die de titelrol voor zijn rekening neemt.

"Deze opera illustreert dat theater als een krachtig wapen kan functioneren," antwoordt Degout. "Een wapen van de geest, dat gebruikmaakt van woorden en beelden. In het theater sterft natuurlijk niemand echt. Een cruciale passage in Hamlet is het theater in het theater. Hamlet nodigt namelijk een theatertroep uit. Hij wil dat ze een stuk spelen voor de koning, waarmee hij hem in verwarring wil brengen. Het theater hier is een dodelijke leugen, die uiteindelijk leidt tot het onthullen van de waarheid. Dat is volgens mij ook de reden waarom kunstenaars – niet alleen acteurs of musici – doorheen de geschiedenis met een scheef oog door de machthebbers zijn bekeken. Die braken zich het hoofd over vragen als 'Wat willen ze zeggen?' en 'Bedoelen ze wat er gezegd wordt, of is er een dubbele bodem, die gevaarlijk kan zijn?' Maar Hamlet gaat ook over de onmogelijkheid om echt in opstand te komen. Olivier Py maakt in dat opzicht de vergelijking tussen de geschiedenis en vandaag. Toen Hamlet geschreven werd, aan het einde van het Tweede Franse Keizerrijk, was er een enorme politieke en maatschappelijke spanning. Een paar jaar later was er de grote slachting van de Commune in Parijs, als uitloper van de Franse nederlaag tegen Pruisen. Het revanchisme dat volgde op die militaire nederlaag leidde, zoals we weten, uiteindelijk mee tot de Eerste Wereldoorlog. In dat Frankrijk was er dus een snijdende maatschappelijke colère waar het beleid niets tegen ondernam. Die woede had moeite om zich om te buigen naar concrete actie. Olivier Py trekt dat door naar vandaag en stelt de vraag wat burgers kunnen doen om politiek een verschil te maken."

Hoe verklaar je, ondanks die relevantie, de lange afwezigheid van deze opera op de affiche?
Stéphane Degout: Ik weet het niet. (Stilte) Dit werk is, heel letterlijk, besteld door de opera van Parijs, met uitgebreid lastenboek. Zo moest de productie bijvoorbeeld vijf bedrijven bevatten, maar ook: een ballet, een zeker aantal acteurs-zangers, een a-capellakoor, een drinklied en een virtuoos lied voor de hoofdrolspeler. Elementen die beantwoordden aan de muzikale en dramatische verlangens van het publiek van toen en waarvan er in de verste verte geen sprake is in het originele theaterstuk van Shakespeare. Daar schiet eerlijk gezegd dus niet zoveel van over. (Denkt na) Ja, de grote lijnen zijn bewaard gebleven. Maar toch zijn de librettist en componist erin geslaagd om een overtuigend werk neer te zetten. Voor een werk uit deze periode, het einde van de negentiende eeuw, is het niet al te kitscherig. Want een heleboel andere componisten uit die periode komt bij mij nogal zwaar op de maag te liggen. Die eindeloze, kronkelende liefdesduo's! Vermoeiend is dat, en niet alleen voor de uitvoerders! (Lacht hartelijk) Er zijn allicht verschillende redenen waarom dit werk zo weinig werd gespeeld. Er is natuurlijk de muzikale smaak van het publiek en de programmatoren. En misschien speelt het ook wel mee dat er heel wat volk voor deze productie nodig is. Wij tonen aan dat het ook anders kan, zonder in te grijpen in de partituur.

Je hebt Hamlet vorig jaar in het Weense Theater an der Wien met Marc Minkowski en Olivier Py gecreëerd. Is de Brusselse uitvoering aangepast, een jaar later?
Degout: Er zijn slechts twee zangers van die cast nu in Brussel. Dat zijn Jérôme Varnier, als Le Spectre du feu Roi en ikzelf. Er zijn natuurlijk ook nog wat andere verschillen. Zo is het plateau hier ook ietsje anders dan in Wenen, en dus zit het decor anders in elkaar. Met nieuwe zangers en een ander orkest krijg je ook heel wat nieuwe input voor het theatrale gebeuren. Olivier Py vraagt hen om de plaats in te nemen van de personages die we in Wenen hebben gecreëerd, dat wel, maar ze brengen hun eigen persoonlijkheid ook mee, met eigen ritmes en timbres enzovoort. In Wenen zelf is de productie natuurlijk gerijpt, maar hier wordt alles, beetje bij beetje, opnieuw opgebouwd. Scène na scène, zoals bij een nieuwe productie. Als er iets stropt, passen we dat aan. De productie in Wenen stond als een huis, dus ik vermoed dat we niet al te veel zullen moeten veranderen.

In een interview stelde Marc Minkowski dat de rol van Hamlet jou op het lijf geschreven is. Hoezo?
Degout: Dat is een heel mooi compliment, merci Marc! (Lacht) Op vocaal vlak beantwoord ik als lyrische bariton inderdaad helemaal aan de vereisten van het personage. Er zijn allicht ook een paar gelijkenissen op het vlak van de persoonlijkheid van Hamlet en de mijne. Hamlet is een van de grote rollen voor mijn stem uit die periode die ik echt interessant vind. Daarbij komt dat de hoofdrol in de negentiende eeuw meestal gereserveerd werd voor de tenors. (Fijntjes) De zogenaamde 'heldentenor', om precies te zijn.

Hoe eindigt deze Hamlet?
Degout: Interessant is dat deze opera twee mogelijke eindes heeft. Het originele einde, en dat voor de Londense versie. Toen Thomas naar de Britse hoofdstad trok, kon men daar het 'Franse einde' niet smaken. Hij heeft dus op vraag van zijn Britse opdrachtgever gewoon een nieuw einde moeten componeren, eentje waarin Hamlet sterft. Zo ging dat in die tijd. (Lacht) Maar die versie vind ik niet zo sterk. Ik stel het nu wat karikaturaal voor, maar Thomas heeft drie woorden in het libretto veranderd, een pagina uit de partituur geknipt, et voilà, de Britten kregen hun zin. Mijn aanvoelen is dat dat werk heel snel moest gebeuren. Marc Minkowski en Olivier Py wilden iets verder gaan op dit pad. Hier in De Munt voorzien we dan ook… een Brusselse versie. (Lacht hartelijk) We mengen de beide eindes… maar meer verklap ik niet.

data: 3, 5, 6, 10, 12, 13 & 17 > 21/12 om 19u + 8, 15 & 22/12 om 15u

tickets: € 12 > 122

taal: FR + NL