Van den vos: de vossenstreken van FC Bergman

Hopelijk hebt u tickets voor Van den vos, want het dreamteam met FC Bergman, Dirk Roofthooft en Viviane De Muynck (acteurs), Gregory Frateur van Dez Mona (zang), Josse De Pauw (tekst), Liesa Van der Aa en Solistenensemble Kaleidoskop (muziek) blijkt de geknipte beestenboel om het even scherpe als schimmige dieren-epos in onze eeuw te doen voortleven.

FC Bergman is niet vies van een buitenmaatse productie. Het Antwerpse gezelschap investeerde dan ook volop in Van den vos, een bewerking van het dertiende-eeuwse epische dierdicht Van den vos Reynaerde, waarin de geslepen, amorele natuurkracht Reinaert de vos tegenover het zogezegd gemanierde, beschaafde hof van Koning Nobel, diens vrouw Gentel, Isengrim de wolf en een stelletje slippendragers als Cuwaert de haas, Tibeert de kater en Bruun de beer komt te staan. Stef Aerts: "Nooit hebben we met FC Bergman langer aan een voorstelling gewerkt. Het idee was er al meer dan vier jaar. Liesa Van der Aa wilde graag voor ons componeren en kwam aanzetten met Van den vos Reynaerde. Zo'n tekst is voor ons altijd een vehikel om verteld te krijgen wat wij zelf willen vertellen, maar in dit geval zijn we meer dan ooit bij het basisverhaal gebleven. De verhaalstructuur van het oorspronkelijke epos blijft bijna ongewijzigd, al hebben we natuurlijk wel onze eigen accenten gelegd. Zo is de protagonist in onze versie veel meer de wolf Isengrim, die in het oorspronkelijke verhaal eigenlijk maar een bijrol heeft."

Wat bracht jullie tot die ingreep?
Stef Aerts: Het oorspronkelijke epos is zowel een politieke en antireligieuze satire als een verhaal over wat het is om mens te zijn. Dat politieke aspect vonden wij minder interessant, we hebben ons zoals gewoonlijk op het thema van de worstelende mens gestort. In dat opzicht is het personage van de vos wel een moeilijk geval. Omdat hij een heel extreme figuur is die de ene gruweldaad na de andere pleegt en nog heel weinig menselijks heeft. Je zou hem zelfs kunnen zien als een psychopaat. Daarom zijn we gaan kijken naar de mensen, in dit geval in dierengedaante, die van hem te lijden hebben of jaloers zijn op hem.

Zo zijn we er ook achter gekomen dat Van den vos Reynaerde eigenlijk voortkomt uit een nog oudere bundeling van verhalen die Isengrimus heet. Daarin heeft Isengrim wel een hoofdrol als schelm in een duo met de vos. De vraag is dan waarom de wolf in Van den vos Reynaerde plots aan de kant van het hof staat. Blijkbaar heeft hij zijn duistere kantje voor zichzelf verstopt om zich te conformeren aan een nieuw leven. Van die gefrustreerde wolf wilden we ons hoofdpersonage maken. Hij is op zoek naar de vos, van wie je je in onze versie kunt afvragen wie of wat hij eigenlijk is. Het blijft lang onduidelijk hoe hij zich in de voorstelling zal manifesteren.

Maar we weten dus wel al wie hem speelt. Ooit gedacht dat u op een dag Reinaert zou spelen?
Gregory Frateur: Helemaal niet, nee. Ik denk dat we hem allemaal kennen van de lessen Nederlands, tekenfilms en andere bewerkingen. De oorspronkelijke versie staat in rijmvorm en in een Middelnederlands dat niet echt makkelijk verteerbaar is, maar het verhaal hoeft ook niet klaar en duidelijk te zijn. FC Bergman heeft er met Josse De Pauw een eigenwijze bewerking van gemaakt, die ik heel interessant vind. Ze is een beetje zoals de films van David Lynch – je moet niet alles proberen te begrijpen. Je moet je laten meeslepen door de sfeer, de mystiek en de spanning die in de voorstelling zitten. Er is zoveel te zien en er is zoveel informatie waardoor je het verhaal op heel veel verschillende manieren zou kunnen invullen. Het lijkt mij zelfs interessant om meerdere keren te komen kijken.

Zagen ze in u een psychopaat dat ze u zo graag wilden voor de rol?
Aerts: Wacht even. Of de vos effectief een maniak en een psychopaat is, daar wil ik me als maker niet over uitspreken. Dat is de visie van de andere personages, maar ik hoop dat de toeschouwers zich daar zelf over buigen. Daarom geef ik zelf van tevoren liever niet te veel interpretaties mee. Het gaat volgens mij inderdaad niet om 'begrijpen', al zijn sommige van onze toeschouwers daar soms lichtjes gefrustreerd over.
Frateur: Ik kan natuurlijk moeilijk zeggen waarom ze mij gekozen hebben, maar ik vermoed dat de manier waarop ik als performer met mijn muziek omga, spoorde met het idee dat ze hadden van de vos. Als ik zing, dan geef ik me altijd volledig over aan de muziek, en het donkere karakter van mijn stem is ook meegenomen. Ik denk dat het mijn rol is het mysterieuze en gevaarlijke karakter van de vos te vertolken. Je moet als publiek van deze figuur huiveren. Al komt er in de voorstelling ook een moment dat ik mezelf moet vrijpleiten, zoals in het oorspronkelijke verhaal.
Aerts: We waren er vrij snel uit dat we iemand wilden die heel goed kon zingen en ik was zelf al heel lang fan van Gregory. Ik kende hem niet, maar Liesa had wel al met hem samengewerkt. Ik ben ongelofelijk gelukkig met het resultaat. Eerst zou Van den vos trouwens een opera worden. Samen met Josse zijn we erachter gekomen dat we dichter bij het muziektheater zouden eindigen.

Wat is uw appreciatie van de compositie van Liesa Van der Aa en Solistenensemble Kaleidoskop?
Frateur: Ik zou ze als een stevige soundtrack beschouwen bij een echt filmische voorstelling. De sferen worden ook heel mooi uitgewerkt in de arrangementen van Kaleidoskop. De rol van de vos heeft Josse opengelaten, waardoor ik de vrijheid kreeg om mijn ding te kunnen doen in samenwerking met Liesa. Ik ben ook heel blij dat FC Bergman er op een clevere manier in geslaagd is om mij naast twee grote theatercoryfeeën als Viviane De Muynck en Dirk Roofthooft overeind te houden. Hoe dat gelukt is, zullen we niet verklappen, maar ik vind het inspirerend om daar te staan.

Viviane De Muynck speelt de rol van Gentel, uw vrouw.
Aerts: Ik speel inderdaad koning Nobel. Ik zie de koningin graag en zij ziet mij ook wel graag, dus we zijn een gezellig koppel. (Lacht) Maar zij heeft duidelijk de touwtjes in handen, en ik ben de marionet.
Frateur: Zij is belangrijk, omdat ze de macht in handen heeft, maar tegelijk aangetrokken wordt door wat de vos vertegenwoordigt.

En worden de brave Bruun, Cuwaert en Tibeert met enig mededogen behandeld?
Aerts: Nee, natuurlijk niet. Ze komen een voor een aan bod, maar – en dat is geen geheim – ze krijgen er fameus van langs.