Regisseur Johan Simons gaat op zoek naar 'de vreemdeling'

Regisseur Johan Simons verlaat in 2018 weliswaar NTGent, maar niet zijn plan om een Europees platform op te richten van theaterhuizen, acteurs en muzikanten die samen nieuwe Europese verhalen vertellen.

Met Die Fremden komt deze week een van die verhalen naar de hoofdstad van Europa. Simons maakte de grote productie met Nederlandse, Belgische, Duitse en Estse acteurs, met het Nederlandse ensemble Asko|Schönberg en met beeldend kunstenaar Aernout Mik. De voorstelling is gebaseerd op het boek Moussa of de dood van een Arabier, een antwoord van de Algerijns-Franse journalist en schrijver Kamel Daoud op Camus’ existentialistische roman De vreemdeling. Daarin schiet hoofdpersonage Meursault zonder aanwijsbaar motief een Arabier neer onder de loden zon op het strand van Algiers.

“Ik had De vreemdeling eigenlijk nog nooit gelezen, toen ik twee jaar geleden een nogal positieve recensie van dat boek las,” zegt Johan Simons. “Toen heb ik beide boeken maar meteen na elkaar gelezen. Het slimme aan het boek van Kamel Daoud is dat hij ingaat op het feit dat Camus ‘de Arabier’ nooit een naam geeft. Daoud vertelt zijn verhaal daarom vanuit het perspectief van de broer van de vermoorde. Zo krijgt het slachtoffer een naam: Moussa Uld El-Assas. In één moeite door behandelt Daoud de geschiedenis van de Franse koloniale overheersing van Algerije. Als hij het over het geloof heeft, neemt hij de islam op de korrel ten voordele van de vrijheid. En in het derde deel komt Daoud uit bij het absurdisme en de mythe van Sisyphus, die hij ziet als een uitnodiging om telkens opnieuw te kunnen beginnen.”

Identiteit
Door zelf een theaterstuk te maken met de naam Die Fremden – in het meervoud – legt Simons nog wat duidelijker de link met het heden, waarin wij er blijkbaar ook alle baat bij hebben om het equivalent van ‘de Arabier’ – de vluchteling, de migrant – niet bij naam te moeten noemen. Maar hij laat de vreemden wel vertolken door een volledig witte cast. “Als je het hebt over ‘de Arabier’, dan heb je het over ‘identiteit’. En wat is dan identiteit? We moeten onze identiteit – daar waar we vandaan komen, daar waar we recht op menen te hebben – ook leren loslaten, en ons verplaatsen in de andere. Daarom vond ik het belangrijk dit met een witte cast te doen. Ik wilde weten hoe het voelt een vreemde te zijn. De identificatie mocht niet te veel voor de hand liggen.”

In dat spel van identificatie en verplaatsing in de rol van de ander speelt ook de muziek – van Ligeti en Kagel - een rol. “De kracht van muziek is dat die abstract is. Een Bach-cantate maakt bij de ene persoon andere gevoelens los dan bij de andere. Bij een woord heb je meteen een bepaald beeld. Bij een toon moet je zelf het werk doen, maar heb je wel de vrijheid.”

DIE FREMDEN
26/10, 20.00, Bozar, www.bozar.be