Economisch plan voor de kanaalzone eindelijk van start

Er is vijf jaar aan gewerkt, maar binnenkort krijgt de Zone voor Ecomische Uitbouw in de Stad (ZEUS) dan toch haar beloofde subsidies. In de strook langs het kanaal krijgen bedrijven financiële steun om werknemers uit de eigen regio aan te werven. Doel is om de werkloosheid terug te dringen en in één klap de buurt te doen herleven.

Een financieel zetje van 3.000 euro voor wie een werknemer uit de buurt aanwerft. In de kanaalzone is het sinds eind mei een feit, nu de Zone voor Economische Uitbouw in de Stad (ZEUS) eindelijk van kracht is. De zogenoemde ZEUS was een project van lange adem, maar wat levert het op?

“Dat kunnen we op dit moment nog moeilijk voorspellen”, zegt bevoegd minister van economie Didier Gosuin (Défi), die vooral wil benadrukken dat hij ZEUS eindelijk in werking heeft gezet. Het plan lag al in 2014 op de Brusselse regeringstafel, onder toenmalig minister van economie Céline Fremault (CDH), maar moest herschreven worden en is nu pas door alle wettelijke procedures gelopen. Volgende week verschijnt de laatste van drie ordonnanties in het Staatsblad.

Het plan houdt in dat bedrijven een subsidie van 3.000 euro krijgen als zij een lokale werknemer in dienst nemen voor ten minste één jaar. Blijft die werknemer twee jaar, dan wordt dat 6.000 euro. Bovendien kunnen bedrijven tot 50 procent tussenkomst krijgen voor de inrichting van hun gebouw, tot een maximaal bedrag van 5.000 euro. En dan zijn er nog financiële tussenkomsten voor de sociale bijdragen van de werknemers uit de buurt.

Garages of kantoren

ZEUS ligt als een lange strook langs het kanaal, van Vorst langs Anderlecht en Sint-Jans-Molenbeek tot aan de site van Tour & Taxis in Brussel-Stad. Het gaat om een afgebakende perimeter van straat tot straat, berekend op basis van de werkloosheidsgraad en het gemiddeld belastbaar inkomen. De werkloosheid ligt doorgaans hoger in de kanaalzone dan in de rest van het gewest.

Bedrijven aantrekken zou de regio moeten ontwikkelen, is de redenering. “Het succes van zo’n planningsinstrument is erg wisselend”, zegt ruimtelijk planner Sarah De Boeck van het onderzoekscentrum Cosmopolis (VUB). “Een effect dat vaak optreedt is dat je de concurrentie aangaat met bedrijven die net buiten de zone liggen, in plaats van dat je nieuwe bedrijven creëert.”

Bedrijven aan de buitenrand van de zone zouden dan een paar straten kunnen opschuiven om dezelfde voordelen te krijgen. "Maar bedrijven die flexibel genoeg zijn om te verhuizen, zijn vaker kantoorfuncties", zegt De Boeck, terwijl in de betrokken wijken gemiddeld meer arbeiders- en dienstenprofielen wonen. En meer kantoorbedrijven brengt ook risico’s mee voor commerciële gentrificatie, zegt De Boeck, wat betekent dat de huurprijzen voor andere bedrijven gaan stijgen.

Minister Gosuin verduidelijkt dat het plan voor elk soort bedrijf mag gelden. Een grote supermarkt in de buurt, of een lokale KMO, het doet er niet toe, zolang er maar minstens eenderde lokale werknemers in dienst zijn. “Ook voor kleine garages zal dat snel voordelig zijn, want je hoeft maar één op de drie werknemers uit de eigen buurt te hebben”, zegt Gosuin.

Campagnes

Verhelpt dat dan ook de werkloosheid? Met contracten van één tot twee jaar vallen lange termijneffecten moeilijk te voorspellen. “Je kan alles bekritiseren, maar als we meteen contracten van 5 jaar zouden vereisen, laten we geen enkele flexibiliteit meer over aan de bedrijven. Het is een pilootproject, laten we het testen. De facto krijg je sowieso minder discriminatie op de arbeidsmarkt als we lokaal gaan solliciteren.”

Voor De Boeck is het vooral belangrijk dat er voldoende begeleidende maatregelen komen om de bedrijven met lokale werknemers in contact te brengen. “Je vraagt bedrijven om te verhuizen naar een buurt die in de hoofden van sommige mensen nog altijd minder attractief is. Dan zou je de lokale jongeren kunnen betrekken om dat beeld bij te schaven.”

In Sint-Jans-Molenbeek begint in het najaar alvast een campagne om het project meer bekendheid te geven.

Het gewest investeerde dit jaar 387.500 euro in ZEUS en hoopt er na een jaar 175 bedrijven mee te bereiken. Na drie jaar zouden dat er al een kleine 300 moeten zijn. Het komt neer op zo’n 322 aanwervingen per jaar.