Grootste witlofveiling van Europa wordt honderd

De tuinbouwveiling Brava, die net over de grens van het Brussels gewest in Zellik wordt gehouden, bestaat honderd jaar. Om deze feestelijke gebeurtenis te vieren houdt Brava niet alleen een open dag op zondag 11 september, maar heeft de veiling ook aan journalist Jef Verhaeren gevraagd een boek te schrijven over haar honderdjarige geschiedenis. Hierin speelt het witlof, een groente die haar oorsprong in Brussel vindt, een belangrijke rol.

Brava, afkorting van Brabantse Veilingassociatie, is een coöperatieve vennootschap. Alle tweeduizend de tuinders die er hun groenten verkopen zijn dus ook aandeelhouder. Op de veiling wordt allerlei fruit en groente verhandeld, maar met een aandeel van 55 procent is witlof nog steeds het belangrijkste product.
Deze groente, ook het witte goud genoemd, is altijd de ruggegraat van de Brabantse tuinbouw geweest en ze was ook bepalend voor het ontstaan van de veilingen.

Het witlof werd ergens in de eerste helft van de negentiende eeuw ontdekt. In die tijd leefden de mensen in Schaarbeek, Evere en Haren uitsluitend van de landbouw. Naast de gewone landbouwgewassen zoals tarwe, aardappelen en voederbieten werden ook cichoreiwortels geteeld, die dienden als grondstof voor surrogaatkoffie. Wanneer die wortels een tijdlang in een donkere schuur bleven liggen, zagen de tuinders dat er lange, witgele scheuten uitkwamen. Het waren bosjes jonge bladeren, dus nog niet het witlof dat wij vandaag kennen.

Het echte witlof, met een stevige krop, werd volgens Jef Verhaeren ontwikkeld in 1846 door de teeltoverste van de Botanique, een zekere Bréziers. Hij kweekte het witlof in de donkere kelders van de plantentuin, op een bed van paardenmest. Dat gaf een natuurlijke warme af. Zo ontstond de eerste forcerie, die in de loop der jaren nog flink zou evolueren: na de paardenmest kwamen er verwarmingssystemen met warme lucht, daarna warmwatersystemen, nog later deed de centrale verwarming haar intrede, totdat de teelt in volle grond uiteindelijk grotendeels vervangen werd door hydrocultuur. Die werd in ons land ingevoerd vanaf 1985.

Om witlofkroppen te telen heb je witlofwortels nodig. In de negentiende eeuw trokken vele Brusselse boeren naar Zellik en verder naar het Pajottenland om daar hun wortels te kweken. Die tafelden ze dan vervolgens thuis in, in hun eigen forcerieruimte. Toen de tuinders uit het Pajottenland dat merkten, kregen zij ook zin om met witlof te gaan experimenteren. Zo kwam het dat de witlofteelt zich vorige eeuw geleidelijk verspreidde en verplaatste uit de Brusselse dorpen, die verstedelijkten, naar de driehoek Brussel-Leuven-Mechelen. Vandaag is er geen enkele witlofkweker meer in het Brussels gewest.

Aanvankelijk verkocht iedere witlofproducent zijn witlof zelf of bracht hij het naar de Brusselse groentemarkt. Maar algauw begonnen de telers te denken aan een gezamenlijke afzet. Ze zagen in dat wanneer ze hun producten gezamenlijk op de markt brachten, ze een betere prijs konden bedingen dan ieder apart. In de loop van de twintigste eeuw ontstonden in Brabant dan ook op verschillende plaatsen gemeenschappelijke verkoopvormen of veilingen van tuinbouwproducten.

Wat vandaag de Brabantse Veilingsassociatie oftewel Brava heet is het resultaat van een hele reeks concentraties en fusies van dergelijke veilingen. Het begon allemaal honderd jaar geleden met de oprichting van het Syndicaat der Moeskwekers van Leuven, een beroepsvereniging die gesticht werd door veertig belangrijke telers. Dat Syndicaat richtte in 1950 de Centrale Tuinbouwveiling Leuven op, de eerste volwaardige tuinbouwveiling van ons land, die ruim dertig jaar later zou fuseren met de Veiling Midden-Brabant tot de Brabantse Tuinbouwveiling. Die laatste smolt in 1989 samen met de Tuinbouwveiling Kampenhout tot Brava.
De huidige Brava heeft nog steeds een vestiging in Kampenhout en een in Zellik.

Grondwitlof
De veiling verhandelt vandaag zo'n 24.000 ton witlof per jaar. Hiermee is Brava de grootste witlofveiling van Europa.

Brava ontwikkelde samen met andere veilingen een eigen keurmerk, Flandria. Alle producten die onder dat label verkocht worden voldoen aan bepaalde kwaliteitsvereisten. De bio-afdeling in Kampenhout commercialiseert groenten en fruit die op biologische wijze worden geteeld. Ook verhandelt de veiling het zogenaamde Brusselse grondwitlof. Dat is tegenwoordig een kwaliteitslabel. Het gaat om in volle grond geteeld witlof van tuinders die aangesloten zijn bij de vzw Brussels Grondwitloof.

De veilingen van Brava vinden plaats op maandag, woensdag en vrijdag. "Het begint om zes uur 's morgens met een keuring, waar onze keurmeesters de groenten en het fruit indelen in kwaliteitsklassen," vertelt Dien Delattre, hoofd marketing van Brava. "Rond halfacht begint dan de veiling, die duurt tot kwart voor elf."
Verkocht wordt er nog altijd met behulp van de veilingklok. In dit prijsvormingsysteem komen vraag en aanbod elkaar tegen via een tegen de klok in lopende wijzerplaat. "De verkoper start de klok op een bepaalde inzetprijs, die daalt wanneer de wijzer begint te lopen. De klant kan de klok stilzetten door op een knop te drukken. Hij sluit dan de koop voor de prijs die de wijzer op dat ogenblik aangeeft. Hoe sneller hij drukt, hoe hoger de prijs. Hoe langer hij wacht, hoe groter de kans dat een ander de partij koopt," legt Delattre uit. Bij overaanbod kan de koper wachten tot de prijs heel laag is. "Vorig jaar was er een massa prei op de markt. Daardoor waren de prijzen uiterst laag. Voor de preitelers was het een zwart jaar," aldus Delattre.

Heel veel volk zit er tegenwoordig niet meer in de veilingzaal, gemiddeld nog zo'n zeventig kopers, onder wie marktkramers, groothandelaars en standhouders van de Brusselse vroegmarkt. Delattre: "De echte grote klanten, zoals supermarkten, komen hier niet meer naar toe. Het is nu immers ook mogelijk om thuis, via de computer, te kopen. Dat gaat op dezelfde manier als in de zaal. De klant ziet de klok op zijn computerscherm en drukt af als hij wil kopen."

:: Op zondag 11 september houdt Brava van 14 tot 19 uur een open dag op de terreinen van de veiling, Brusselsesteenweg 383 in Zellik-Asse. De producenten van Brava willen de bezoekers laten kennismaken met hun vakmanschap, dat in de loop der tijden sterk geëvolueerd is. Voorts zijn er wokdemonstraties, wordt de winnaar van de wedstrijd De Zwaarste Pompoen bekendgemaakt en kunnen de bezoekers zelf ervaren hoe de veilingklok werkt.