Iris Groep stelt duizend Brusselaars te werk

Iris sleepte vijftig jaar geleden het contract binnen voor het verven van alle installaties van de wereldtentoonstelling van 1958. Het bedrijf is nu marktleider in antiroestbehandelingen, maar heeft ook een grote stap vooruit gezet in de schoonmaaksector. Het sloot pas een overeenkomst met de Europese Commissie voor het schoonmaken van maar liefst een miljoen vierkante meter kantoor. Geschikt personeel vinden blijft een heikel punt. "In Vlaanderen is de krapte er al langer, maar ook in Brussel begint het te wringen."

Voor Iris breekt een nieuw tijdperk breekt aan met de ingebruikname van de nieuwe kantoren op een bedrijventerrein in Evere. Iris is een echt Brussels bedrijf dat vroeger in Schaarbeek was gevestigd, in de Gaucheretstraat. Het ontstond in 1946 uit het nutsbedrijf Gazelec (later Electrabel), waarvoor het de metalen installaties moest onderhouden. In de nichemarkt van antiroestbehandeling is Iris vandaag marktleider in België, met belangrijke contracten in de haven van Zeebrugge en met de Nederlandse Rijkswaterstaat, waarvoor het de grote zeesluizen moet onderhouden, een contract van anderhalf miljard euro.

De familie Janssens van der Maelen kreeg het bedrijf in 1957 in handen en gaf Iris een belangrijke impuls door een contract in de wacht te slepen voor Expo 58. "Er konden toen tweehonderd schilders worden aangeworven," zegt Patrick Janssens van der Maelen, die sinds 1995 aan het roer staat van Iris.

Schoon België
Patrick Janssens heeft de activiteiten van zijn bedrijf verruimd, onder meer door de schoonmaakploeg tot een aparte entiteit om te vormen. "In de jaren 1980 was de schoonmaakstiel bijna artisanaal. Vandaag is er veel geprofessionaliseerd,"
zegt Janssens. Dat blijkt ook nodig: zijn bedrijf onderhoudt onder andere alle KBC-agentschappen in Vlaanderen. "Driehonderd kantoren verspreid over een hele regio, met pakweg vier uur per week poetsen in elk kantoor. Dat vergt een hele organisatie." Ook Kinepolis is klant, en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en sinds kort dus ook de Europese Commissie. Vreemd genoeg blijft Iris in de Belgische schoonmaaksector eerder een kleine speler. Maar dat komt ook omdat die sector in België massale proporties aanneemt. "Er werken 65.000 mensen in de schoonmaak in België," zegt Janssens.

De groei die Iris de laatste tien jaar heeft ingezet, moet in 2010 uitmonden in een omzet van 100 miljoen euro en drieduizend werknemers. Vandaag zijn het er 2.500. Opvallend: goed duizend van hen wonen in het Brussels gewest, voornamelijk mensen in de schoonmaaksector. Patrick Janssens benadrukt dat het bedrijf, hoewel het Brusselse roots heeft, in heel het land actief is. "In Wallonië bedraagt de omzet 10,5 miljoen euro, in Brussel 35 miljoen euro en in Vlaanderen 41 miljoen euro." Een klein deel van die omzet wordt gerealiseerd door onderhoud van tuinen, voornamelijk voor bedrijven, maar ook voor bijvoorbeeld het BIM.

Om die groei te kunnen aanhouden, mikt Patrick Janssens op het bieden van een totale dienstverlening aan bedrijven en overheden, tot citymarketing toe. Er is ook een Europese economische groepering gevormd, met een tiental Europese bedrijven die knowhow uitwisselen.

Familiebedrijf
Iris is een familiebedrijf, niet in handen van anonieme aandeelhouders of een multinational. De aandeelhouders hechten daar nogal wat belang aan. Volgens een recente studie zijn er voor het personeel heel wat voordelen gekoppeld aan een familiebedrijf, continuïteit bijvoorbeeld, en lokale verankering, maar schuilen er ook nadelen in. Zo is de interne communicatie vaak ondermaats, is de aanwervingspolitiek eerder informeel en nemen familieleden vaak sleutelposities in. Bert Desiron, sinds 2000 verantwoordelijk voor de human resources bij Iris, minimaliseert die nadelen. "Wat die sleutelposities betreft, dat valt hier goed mee," zegt Desiron. "Alleen Patrick Janssens, gedelegeerd bestuurder, werkt vanuit de familie in het bedrijf." Anderzijds komt Iris ook graag voor uit dat het een familiebedrijf is. De opening van de nieuwe gebouwen in Evere werd gepatroneerd door baron Paul Buysse (Bekaert), voorzitter van het Family Business Network, een netwerkorganisatie die niet-beursgenoteerde bedrijven wil bijstaan in deugdelijk bestuur.
Het familiale karakter komt ook tot uiting in het waardengamma van Iris. Desiron: "We verwachten van onze mensen ondernemingszin en willen hen ruimte geven voor initiatief. We hechten ook veel belang aan de menselijke dimensie, eerlijkheid en respect. Er is dienstbaarheid, logisch in een groep als de onze, en duurzaamheid: we willen geen quick fix, geen revolutie, maar evolutie. En er is rentabiliteit. We willen ook nog altijd winst maken."

Iris wil graag het geschikte personeel houden en biedt kansen om door te groeien in het bedrijf. Dat kan via een knuffelpolitiek. "We houden bijvoorbeeld feesten in het bedrijf," zegt Desiron. Er worden sinds kort ook extralegale voordelen toegekend, wat in familiebedrijven eerder uitzondering is dan regel. Een andere manier om het personeel in de watten te leggen is ze in het centrum van de belangstelling plaatsen. "Het is tenslotte het personeel dat mee voor de groei van het bedrijf moet zorgen."

Arbeidsmarkt
Een mooi voorbeeld daarvan is een witboek dat Iris uitbracht met portretten van een zestigtal personeelsleden die elk kort hun eigen verhaal vertellen, op het anekdotische af. Sommige verhalen zijn kleinmenselijk, andere vertederend. Zo vertelt de Vlaamse poetsvrouw Odette hoe ze elke dag om 3.15 uur uit de veren moet, maar dat ze dat niet erg vindt en ook in de vakantie zo vroeg opstaat. En schoonmaakster Lies moest ooit een huis schoonmaken waar duizenden kakkerlakken krioelden en waar ze ook nog eens vijfentwintig matrassen en vijftien gsm's vond. Nordin maakte dan weer mee hoe iemand een brandende sigaret in een vuilnisbak gooide aan een benzinestation.

De schoonmaaksector stelt nogal wat allochtonen te werk. Desiron: "We tekenen deze week een charter voor diversiteit met de Brusselse regering, maar dat brengt geen grote verandering teweeg: we huldigen nu al een diversiteitspolitiek." En toch blijft het ook in de schoonmaaksector moeilijk om nieuw personeel te rekruteren. Gelukkig misschien moest voor het contract met de Europese Commissie, goed voor vierhonderd vijftig schoonmakers in een keer, niet massaal aangeworven worden. Een clausule stipuleert namelijk dat de contractant die de opdracht verliest, het personeel kan overdragen aan de nieuwe contractant. Er was vorig jaar in de pers heel wat te doen over de werkdruk en slechte werkomstandigheden van het schoonmaakpersoneel van het Europees parlement, door de moordende concurrentie in de sector. Maar volgens Patrick Janssens zijn er bij de Europese Commissie alvast nieuwe regels uitgevaardigd die daar paal en perk aan moeten stellen.

Maar zoals gezegd, geschikt personeel vinden blijft moeilijk. "Op alle hiërarchische niveaus van het bedrijf," zegt Janssens. In Vlaanderen is de arbeidsmarkt helemaal ingevuld, maar ook in Brussel groeien de problemen, zeker voor gekwalificeerd personeel, zoals schilders. Iris zoekt een uitweg. Desiron: "We geven een bonus aan het personeel dat in de bouw werkt als ze iemand kunnen aanbrengen. Werknemers krijgen ook vacatures op affiches die ze kunnen ophangen in de voetbalkantine of aan hun auto. Onze website is ook verbeterd. Iris is niet echt bekend in de markt. Vandaar ook deze imagocampagne." Het schijnt te lukken, want er komen via de website nu al tientallen vacatures per dag binnen. Desiron: "Nu er krapte is op de arbeidsmarkt, moeten we continu te rekruteren via alle mogelijke kanalen."