JES geeft jonge ongeschoolde werklozen inzicht in talenten en voorkeur

Veel kansrijke, geschoolde Brusselaars vinden het lastig om uit te vissen waar ze goed in zijn en welk beroep bij hen past. Hoe moeilijk moet het dan niet zijn voor ongeschoolde kansarmen, die soms amper Frans of Nederlands spreken? Voor hen richt het ‘stadslab’ JES oriëntatiecursussen bouw en horeca in. “Niet bedoeld om te leren, maar om te kiezen.”

W oensdagochtend, halftwaalf. Spitsuur in de kleine, moderne keuken van JES. Franklin uit Peru legt plakjes deeg voor de empanadas de carne op een bakplaat. De Rwandese Angélique schept er telkens een lepel gehaktmengsel op. Sandra uit Nigeria zwiert de sla schoon. Aynur uit Turkije maakt kefta, Turkse gehaktballetjes, en dolma met yoghurt­saus. Ze wordt geholpen door de jonge Armeniër Arthur. In deze keuken is de vete tussen Turkije en Armenië onbestaande.

Aan de overkant bakt Donothila Rwandese samboussa, driehoekjes van filodeeg, ook weer met gehakt. Nicodème uit Congo springt overal bij en schrijft intussen de namen en de betekenis van alle gerechten op een papiertje. Straks moet hij het menu voorstellen aan de gasten.

In het aanpalende zaaltje dekt Morris uit Liberia de tafels. "Niet vergeten, Morris: lepels rechts," zegt Schuerman, die een oogje in het zeil houdt en erop toeziet dat alles tijdig klaar is.

Over een klein halfuur komen hier alle medewerkers van JES eten, zoals altijd op woensdag als er een oriëntatie horeca is. JES Stadslab, gevestigd in de Werkhuizenstraat, houdt zich bezig met jeugdwerk, maar heeft ook een afdeling Opleiding en Werk. Daar kunnen laaggeschoolde jonge mensen zonder werk, maar met papieren, terecht voor oriëntatie en opleiding.

"Tegenwoordig krijgen we vooral nieuwkomers over de vloer. Ze worden doorverwezen door de OCMW's en sociale uitzendkantoren," zegt Schuerman. "Soms zit er ook een verloren gelopen Belg tussen. Marokkaanse jongeren en langdurig werklozen zijn het moeilijkst te bereiken."

De groep die vandaag in de keuken staat, heeft er vijf weken horeca-oriëntatie op zitten en is aan haar laatste dag bezig. Daarom mochten de cursisten zelf gerechten op basis van gehakt verzinnen, het liefst uit hun geboortestreek. Als alles klaar is, verdeelt Schuerman de laatste taken. Angélique, met de mooie glimlach, moet naar de zaal. Ze knikt verlegen. "Ik moet hen soms dwingen, de meesten verstoppen zich het liefst in de keuken," zegt Schuerman.

En dan moet er nog iemand gevonden worden voor de kassa. "Franklin, wil jij de kassa doen?" vraagt Schuerman. "Kassa?" De jongen uit Peru kijkt haar niet-begrijpend aan en loopt vervolgens naar de koelkast om de kaas te pakken. Hij werkte acht jaar in de Spaanse horeca ("Ik deed er alles, keuken, zaal, terras"), maar was zes maanden geleden door de rampzalige economische toestand in Spanje genoodzaakt om zijn geluk in België te beproeven. Schuerman: "Hij dacht dat hij hier meteen werk zou vinden; hij realiseerde zich niet dat je ook de taal moet spreken."

Geen toegevingen
Franklin is niet de enige aan wie Schuerman het reilen en zeilen in de keuken soms met handen en voeten moet uitleggen. "Om hun de strenge hygiënevoorschriften duidelijk te maken, werk ik met foto's en prenten. Dan ben ik er zeker van dat ze het begrijpen. Een oriëntatie is niet bedoeld om te leren, wel om te kiezen. Maar hygiëne moeten ze nu eenmaal kennen. Daar kan ik geen toegevingen op doen." Het is volgens Schuerman voor de deelnemers ook een manier om iets over zichzelf te weten te komen. "De regel is dat je in de keuken een mutsje draagt: 'Kan ik me daaraan houden?'"

Dat is uiteindelijk de bedoeling van de oriëntatie: achterhalen of je geschikt bent voor werk in de horeca, en zo ja, voor wat voor soort werk: achter het fornuis, de afwas, de zaal, het onthaal? Hoe de cursisten daarachter komen? In de vier, vijf weken dat ze naar JES komen, leren ze snijtechnieken, opdienen en afruimen en de basisbeginselen van housekeeping, maar ze bezoeken ook een hotel en een restaurant. Voorts kan Schuerman, die zelf erg geïnteresseerd is in gezonde voeding en bewegingsleer, het niet laten om het te hebben over een goede houding en gezond eten. "Dat is nodig. De meeste cursisten leven niet zo gezond, ze eten één keer per dag, maar dan heel veel, slaan meestal het ontbijt over, drinken veel cola en doen te veel suiker in de koffie. Ze eten ook te veel vlees en variëren te weinig in groenten - vaak gebruiken ze alleen uien en tomaten."

Tussendoor zijn er evaluatiegesprekken. Schuerman en trajectbegeleidster Evy Vandevannet observeren de cursisten en geven tips. De deelnemers moeten zelf ook regelmatig aangeven wat ze van de oriëntatie vinden en waar hun voorkeur naar uitgaat. De evaluatie gebeurt aan de hand van individuele of groepsgesprekken, soms ook aan de hand van een spel. "Dan vertellen ze gewoonlijk meer. Want praten over zichzelf is ook iets wat velen moeten leren."

Door de evaluaties krijgen de cursisten meer inzicht in hun kwaliteiten en soms ook in hun blinde vlekken, de schaduwkanten die ze minder graag onder ogen zien. "Weten wat je kunt en niet kunt is belangrijk als je je bij een werkgever gaat presenteren."

In de groep die nu afzwaait, is al een en ander duidelijk geworden. Donothila staat graag in de keuken, maar wil niet in de zaal werken; Nicodème blijkt toch te traag om in een hectische keuken mee te draaien. Presentatie en onthaal zijn meer iets voor hem. Zijn ogen begonnen te blinken toen hij tijdens het bezoek aan het hotel zag wat een receptionist allemaal te doen heeft.

Ook Morris loopt niet warm voor het koken, maar, zegt Schuerman, "hij poetst graag. Toen iemand uitleg kwam geven over poetsmiddelen en -technieken, zat hij helemaal op het puntje van zijn stoel."

Na afloop van de oriëntatie zijn de deelnemers doorgaans niet klaar voor de arbeidsmarkt. Sommigen, zoals Franklin, zullen eerst hun talen moeten bijspijkeren; anderen weten nu beter wat ze willen en kunnen een opleiding gaan volgen. "Heel af en toe zit er iemand in de groep die vaardig en snel genoeg is om meteen het hoge tempo van de horecawereld aan te kunnen." De acht deelnemers zullen de komende dagen en weken in overleg met trajectbegeleidster Vandevannet bepalen wat hun volgende stap naar de arbeidsmarkt zal zijn.

Pas als alle gasten vertrokken zijn, mogen de acht keukenpieten zelf aan tafel. Het wordt gezellig. Schuerman: "Dat aspect van de oriën­tatie mag je ook niet onderschatten, de vriendschap die ze hier vinden. Velen zijn moederziel alleen. Hier bouwen ze een netwerkje uit."
---------------------
Meer op www.jes.be. Daar kunt u ook het boek Hilde's way & the life of Patrick bestellen, 'oriëntatie in de praktijk' (red. Jan Pille, uitg. JES vzw, 135 p., 13,50 euro)