Kantoormarkt krijgt klappen

De kantoormarkt in de hoofdstad ontsnapt niet aan de financiële crisis. Vastgoedmakelaar CB Richard Ellis ziet een waardeverlies van twintig procent. Er zullen in 2009 meer kantoren leeg komen te staan dan dat er nieuwe in gebruik worden genomen.

H et jaareinde nadert: de vastgoedmakelaars maken de staat van de kantoormarkt op en geven prognoses. Vastgoedmakelaar DTZ kwam vorige vrijdag al met weinig rooskleurige cijfers, CB Richard Ellis sluit zich daar nu bij aan.

Werd in België in 2007 voor meer dan vijf miljard aan investeringen gedaan op de kantorenmarkt, dan is dat dit jaar gedaald tot drie miljard. Het eerste semester was nog veelbelovend, maar sinds de zomer zijn de investeringen stilgevallen.

De redenen liggen voor de hand. Banken willen met de kredietcrisis geen risico nemen. Investeerders raken nog moeilijk aan geld, tenzij tegen buitensporige tarieven. Investeerders wachten daarom liever af. Het gevolg van deze ontwikkeling is een waardeverlies van het Brusselse vastgoed met twintig procent. "Zelden gezien," zegt Gaetan Clermont van CBRE.

De Brusselse kantoormarkt heeft niet zo zwaar te lijden als die van Parijs of Londen, omdat de aanwezigheid van Europese instellingen stabiliteit brengt, maar Brussel heeft wel andere handicaps: een speculatieve kantoormarkt, met kantoren die gebouwd worden zonder dat er klanten voor zijn, en heel wat leegstand. CBRE adviseert daarom om, in afwachting van betere tijden, zeker geen nieuwe kantoorprojecten op te zetten. De komende jaren komen er in Brussel al honderdduizenden vierkante meters nieuwe kantoren op de markt. "De ontwikkeling van Schaarbeek-Vorming, bijvoorbeeld, kan maar beter even in de koelkast worden gestopt," zegt Nicolas Orts van CBRE.

CBRE verwacht in 2009 een kantooropname van 400.000 vierkante meter. Dat is maar de helft van een topjaar als 2003 en minder dan de kantooroppervlakte die verlaten zal worden. En ook hier hakt de bankencrisis rechtstreeks in op de Brusselse kantoormarkt. Brussel is door de aanwezigheid van de banken het derde financiële centrum in Europa, na Londen en Frankfurt. CBRE schat het banenverlies in de banksector op vijf à tien procent. Minstens 70.000 vierkante meter kantoor in Brussel komt hierdoor vrij.

Winkels
CBRE nam ook de winkelmarkt onder de loep. De verwachtingen zijn niet florissant, maar CBRE verwacht geen drama's. Er klinkt wel een waarschuwing. Omdat investeerders geloven dat het bouwen van grote shoppingmalls in deze benarde tijden rendabel is, storten ze zich volop op die markt. Zo zijn er drie van die mega-winkelcentra geplant in het noorden van Brussel: aan de Van Praetbrug, op de Heizel en in Machelen. "We zijn niet zeker dat dit beantwoordt aan de behoeften," zegt Patrick Tacq van CBRE.