‘De straat is het grootste psychiatrisch centrum van Brussel’

Meer daklozen in Brussel, betekent ook meer psychische problemen op straat. Vier op de tien daklozen hebben last van een depressie, psychose of verslaving. Politie en hulporganisaties vragen om meer mobiele teams mét psychologen of psychiaters.

Brussel telt meer dan 7.000 dak- en thuislozen. Een derde van die mensen slaapt op straat of in een noodopvang. Uit enquêtes blijkt dat bijna 40 procent van hen psychische problemen heeft. Het gaat dan bijvoorbeeld om psychose, een beperking, depressie of verslaving. Dat is een schatting, maar internationaal onderzoek bevestigt dat.

Covidcrisis

“De covidcrisis was een kantelmoment. Toen steeg de armoede en zagen we meer dakloze mensen,” zegt Sarah Suarez Garcia van vzw Straatverplegers. Zij werkt sinds een jaar voltijds als psychologe in de mobiele straatteams. Die trekken de straat op om dakloze mensen medische zorg te geven. Psychisch kwetsbare mensen zijn sowieso sneller vatbaar voor dakloosheid, omdat ze moeilijker een job behouden. “Ook blijven hier veel migranten aankomen met trauma's uit hun thuisland. Ze krijgen ook niet altijd vlot asielopvang. Dat leidt tot een grotere groep daklozen met mentale problemen,” zegt Suarez Garcia.

De vzw Straatverplegers is dit jaar het goede doel van de Brussel Helpt-actie van BRUZZ. De organisatie gelooft dat dakloosheid opgelost kan worden. Ze zoeken momenteel nog twee psychologen en één psychiater om hun mobiele teams te versterken. Maar niet alleen vzw Straatverplegers wil meer aandacht voor mentale gezondheid op straat.

Gedwongen opname

Wie echt een gevaar vormt voor zichzelf of anderen, kan gedwongen worden opgenomen. Het gerecht verplicht dan een patiënt om veertig dagen in een psychiatrisch ziekenhuis te verblijven. Het gaat dan vaak om stoornissen als schizofrenie of bipolariteit, niet om depressies.

In Brussel zijn er vier gesloten psychiatrische afdelingen. Die liggen in het Erasmusziekenhuis, het Brugmannziekenhuis, Clinique Fond'Roy in Ukkel en het Jean Titeca-centrum in Schaarbeek. “Wij zien het aantal mensen zonder vast adres of zonder papieren mee stijgen,” zegt Manon Cuvelier van het Erasmusziekenhuis. “Meestal zijn nu al tien van onze 25 bedden bezet door mensen in zo'n situatie. Ze moeten veertig dagen in observatie blijven, maar vaak worden dat drie tot zes maanden. Onlangs lag iemand hier een heel jaar, gewoon omdat we geen woonoplossing vonden om die persoon nadien op te volgen.”

Een vroegere vrijlating is alleen mogelijk als de psychische toestand verbetert of het gevaar weg is. Een vrederechter moet de vrijlating ook goedkeuren. “Nadien bieden wij verplichte nazorg via afspraken. Patiënten die niet opdagen op die afspraken of die hun medicatie niet nemen, worden bij een volgende arrestatie meteen weer naar een gesloten centrum gebracht,” zegt Cuvelier. “Alleen, voor dakloze personen is dat nogal nutteloos. Waar ga je iemand opzoeken die niet opdaagt voor zijn afspraak? Dat onderhoud is veel moeilijker.”

Hulp vermijden

Dat merkt ook het UZ Brussel, dat alleen open, vrijwillige psychiatrie aanbiedt. “Veel dakloze personen zijn hulpvermijders. Ze komen naar de spoed met fysieke klachten, zoals bijvoorbeeld een longontsteking, maar niet met een psychische vraag,” zegt psychiater Nathalie Vanderbruggen. “Als we toch een consultatie geven, is de kans klein dat mensen naar de afspraak komen. Op straat leven heeft een enorme psychologische impact. Regels volgen is moeilijk voor hen, ze houden vaak niet van ziekenhuizen. Of ze vinden hun weg niet naar het OCMW voor hulp of naar Samusocial voor een slaapplek. Zo belanden ze in een negatieve spiraal.”

Housing First

De hulpverleners pleiten voor meer aangepaste woonvormen voor deze groep daklozen. “We spreken dan over Housing First,” zegt Cuvelier, het principe waarin je eerst in een woning voorziet, en dan pas in begeleiding. “Dat moeten structuren zijn op maat van psychiatrische patiënten, met het nodige personeel.” De vzw Straatverplegers stelt haar Housing First-oplossingen al mee open voor patiënten met psychoses. “Maar het hulpaanbod blijft veel kleiner dan de vraag,” erkent Suarez Garcia. “Het grootste psychiatrisch centrum van Brussel ligt nog altijd op de straat.”

Geen papieren

Een hele groep daklozen kan zo’n programma niet volgen, omdat ze geen papieren hebben. Door de asielcrisis is die groep gegroeid, ziet Aurore Pottié van Dokters van de Wereld. “Bij dakloze vluchtelingen zien we vaak post-traumatische stress, angst, depressie en verslaving,” zegt de psychologe. Zij houdt consultaties in het Caso-onthaalhuis in Sint-Joost-ten-Node. Het team begeleidt er zo'n zestig mensen per jaar. “We mikken op zes tot acht gesprekken op middellange termijn. Voor verdere opvolging moeten we doorverwijzen naar de centra voor geestelijke gezondheidszorg, maar die zitten overvol.

Vier politie-interventies per dag

Meer personeel en meer opvang: de vraag keert terug bij bijna elke hulporganisatie. Maar ook de politie wil dat er iets verandert, want ondertussen blijven die kwetsbare patiënten wel rondlopen op straat. “Wij hadden vorig jaar zo'n 1.600 interventies voor acute psychiatrische problemen, meer dan vier per dag,” zegt korpschef Michel Goovaerts van de politie­zone Brussel-Hoofdstad-Elsene. Het gaat om interventies na een telefoontje van een burger. Bijvoorbeeld als die iemand op straat ziet roepen of zichzelf verwonden. Dat soort oproepen neemt de laatste jaren toe, zegt Goovaerts.

“Van de dertig arrestaties per dag moeten wij acht tot tien mensen eerst laten onderzoeken in het ziekenhuis. “Zeker twee van die dertig zouden beter geholpen zijn via de psychiatrie. Die mensen horen niet thuis in de cel,” zegt de korpschef.

De politie wil daarom beginnen met sociale patrouilles: een speciaal medisch team om de agenten te ondersteunen. Een soort straatverplegers dus, puur voor geestelijke gezondheid. “Ik zeg aan mijn teams dat ze niet meer iedere verdachte in de klassieke zin moeten oppakken,” bekent Goovaerts.

Alle info over de Brussel Helpt- actie voor vzw Straatverplegers via www.brusselhelpt.be

Lees hier het originele artikel.

Dit artikel kadert in een samenwerking met het Huis van het Nederlands rond Eenvoudig Nederlands. Meer over dit project vind je hier terug.