Soms zit er vertraging op de dingen die je ervaart. Alsof je zintuigen een omgeving vol blinde vlekken aftasten. Wanneer we het atelier van Aernoudt Jacobs (1968) verlaten, valt ons plots het draaiorgeltje met ponskaart op dat aan de buitendeur is gemonteerd. Het is een van de vele speelse elementen die erop wijzen dat Aernoudt Jacobs zich vertrouwd voelt met de blinde vlek die geluid vaak is in onze overheersende beeldcultuur.
Ook de Amerikaanse componist John Cage dacht er zo over na de première van zijn legendarische ‘4’33”’: “There’s no such thing as silence. What they thought was silence, because they didn’t know how to listen, was full of accidental sounds.” De twintig jaar geleden overleden avant-gardekunstenaar stond eind 2010 weer volop in de belangstelling door een poging om zijn silent piece op nummer één in de Britse hitparade te krijgen. Dat lukte niet, maar het leidde in Nederland bijvoorbeeld wel tot een zinderend televisiemoment in De Wereld Draait Door. De Brusselse geluidskunstenaar Aernoudt Jacobs creëerde met 3’44” tschumi een hommage aan Cage, door het volledige Tschumipaviljoen in Groningen in een geluidsinstallatie te transformeren die geluidscollages van telkens 3 minuten en 44 seconden afwisselde met even lange ‘stiltes’.
Jacobs weet zijn fascinatie voor geluid tegen een filosofische, technologische en wetenschappelijke achtergrond te ontwikkelen tot een artistiek project dat een interactie opzet tussen klank, materie, ruimte en perceptie. Dat leidde tot geluidswerken die hij op de wereld losliet als MarkMancha, missfit en tmrx, en, sinds 2004, ook tot installaties en performances die verwarring scheppen en tegelijk heel frivool onze perceptie bevragen.
Even frivool oogt het atelier dat de geluidskunstenaar sinds tweeënhalf jaar betrekt, een oude drukkerij, net over het kanaal, in Molenbeek. De ruimte, op het grondniveau van een wooncomplex, doet denken aan een werkatelier met patina, en is gevuld met klusmateriaal, kabels en geluidsapparatuur. Tegen de muren staan rekken vol boeken en cd’s, op de tafels computermateriaal en kleine muzikale reminiscenties. Een soort waslijn doorklieft de ruimte en houdt een reeks constructies met zilverpapier in de hoogte.
De geboren Antwerpenaar liet zich al vroeg verleiden tot de geluidskunst, in de sporen van onder anderen Cage en de Amerikaanse pionier Terry Fox, die met een affiche van de tentoonstelling Metaphorical instruments een muur in Jacobs’ atelier siert. “Met klanken, het opnemen van geluiden en veldopnames was ik al bezig tijdens mijn architectuurstudies. Ik was heel geboeid door omgevingsgeluid. Toen ik mijn eerste opnametoestel had gekocht, heb ik een reis gemaakt naar Venetië. Ik ben er drie weken gebleven en heb dag in dag uit zitten opnemen. Het is ook een heel speciale plek, het geluidsbeeld is er heel anders: er zijn geen auto’s, je hebt er veel water – dat geluid op een heel andere manier weerkaatst –, het zijn allemaal heel kleine straten, vooral wandelstraten, en de boten die er passeren zijn ook heel stil.”
Vanuit Gent trok Jacobs vijftien jaar geleden naar Brussel. “Dat was voor mij een logische stap, omdat ik hier al regelmatig kwam en contact had met acties die toen in de stad gebeurden. Ik heb eerst in het centrum gewoond, in de Locquenghienstraat, en ben daarna verhuisd naar de Luchtvaartsquare in Anderlecht. Ik heb Brussel heel hard zien evolueren sinds ik hier woon. Je voelt dat Brussel aan het uitbreiden is, dat het de oversteek maakt naar de andere kant van het kanaal, een evolutie die nodig en goed is.” De voordelen van de stad zijn voor Jacobs groot: “In een stad wonen maakt je leven op de een of andere manier compacter. Brussel is een ideale stad, omdat ze niet groot is. Je kunt haar bij wijze van spreken op een halfuur doorkruisen. Je bent heel mobiel, ook internationaal. Het is makkelijk om van hieruit een internationaal netwerk uit te bouwen, je bent snel in Londen en Parijs.”
Zijn werk voert hem eind mei nog wat verder, helemaal naar het Hermitage in Sint-Petersburg voor een korte tentoonstelling. “Dat is in het gedeelte dat meer publieksgericht is, en waar experimenten en installaties een plaats krijgen. Het beeld dat ik me ervan heb gevormd komt uit Sokurovs film Russian ark (een film die in één take van 90 minuten met 2.000 acteurs het Hermitage en 300 jaar Russische geschiedenis doorloopt, ks). Voor mij is het dus een vrij mythische plek.” Het werk dat Jacobs er zal tonen, Glaz-maton, hangt ook op aan de ramen van zijn atelier. De installatie bestaat uit een reeks gedeconstrueerde muziekdoosjes, die via bepaalde biometrische gegevens een persoonlijke melodie hoorbaar maken door de resonantie van het glas. "Met een toestel maak je een foto van je oog. Je hartslag bepaalt het ritme, de kleuren van je oog bepalen de toonhoogtes en de vochtigheid van je handen regelt de spaties tussen de noten."
Die aandacht voor het persoonlijke aspect van geluid, voor het belang van de perceptie vormt een rode draad doorheen het werk van Aernoudt Jacobs. "Het blijft ook een heel individueel gegeven. Door geluid een andere vorm te geven, schenk je aandacht aan die perceptie en doe je de mensen op een of andere manier ook dingen in vraag stellen." Zijn sitespecifiek werk is bij uitstek geschikt voor die bevraging: “Het is heel fijn om in de openbare ruimte te werken. Met die plaatsgebonden werken spreek je altijd een laag van de bevolking aan die je normaal niet aanspreekt. Ik zou het heel graag meer doen. In New York heb je op Times Square het gelijknamige werk van Max Neuhaus, dat vanuit de metroingang een massief geluid in de stad injecteert. Ook in Brussel is er plaats voor geluidswerk in de openbare ruimte. Dat hoeft niet storend te zijn, het kan een kleine ingreep zijn.”
Voor we Aernoudt Jacobs’ atelier verlaten mogen we nog even genieten van de nieuwsgierigheid en prikkelende speelsheid die zijn werk zo typeert: via magneetjes doet hij het zilverpapier aan de waslijn zingen. Cage zei het al: “There’s no such thing as silence.”
GEMEENTE: Molenbeek
TOEKOMSTIGE expo's: 25/5 > 7/6, Miniatuur, Mikser Festival, Belgrado • 29/5 > 3/6, The Timekeeper (Glaz-maton én werk van Anna Frants, Koen Theys & Alexandra Dementieva), Hermitage, Sint-Petersburg • 7 > 24/6, The Timekeeper, iMAL, Brussel • 9/6 > 17/7, Permafrost, Den Frie Centre of Contemporary Art, Kopenhagen • 1/7 > 7/10, Efemeer, Leiestreek (met werk van onder anderen Peter De Cupere, Honore d’O, Emilio López-Menchero, Stief Desmet, Jacques Charlier, Lawrence Weiner...) • 14/9 > 31/10, Galerie Fortlaan 17, Gent (met werk van Christoph De Boeck en Lawrence Malstaf)
INFO: www.tmrx.org
Foto's © Heleen Rodiers
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.