Atelierbezoek: Jeroen Hollander

Zwierige trajecten, dichte netwerken, kabelbanen, lusvormige lijnen zonder begin- of eindpunt... Tussen droom en daad staan op vaste grond heel wat praktische bezwaren in de weg, maar in de artistieke praktijk van Jeroen Hollander vormen die geen hindernis. Een retourtje Wunderkammer!

Jeroen Hollander (1976) houdt al enkele jaren huis en atelier vlak bij het door tramsporen omgorde Weldoenersplein in Schaarbeek. Het blijkt een gedroomde habitat voor de in Antwerpen geboren maar onherroepelijk ‘verbrusselde’ kunstenaar. Van kindsbeen af schetst en (her)traceert hij minutieus het imaginaire zenuwstelsel van stedelijke netwerken, stadskernen en vervoerssystemen in kleurrijke lijntekeningen die fantasie koppelen aan doorzicht en utopische visie. Jeroen Hollander: “Ik ben hier echt al heel lang mee bezig. Als kind had ik al die fascinatie voor kaarten, voor het verkeer en het openbaar vervoer. Ik maakte vroeger collages met mijn zus, maar omdat ik geen poppetjes kon tekenen, ben ik hier maar mee begonnen. We reisden in mijn jeugd ook veel met het openbaar vervoer. Naar mijn grootouders in Vilvoorde, met de bus die vertrok aan het Noordstation en langs de grote metrowerken aan de Kleine Ring kwam. Die ritten zijn me altijd bijgebleven. Of naar familie in Nederland, waar het openbaar vervoer zich toen volop ontwikkelde, terwijl het in de meeste Europese landen op sterven na dood was. Dat heeft ook zeker mee de weg helpen uitstippelen die ik ben ingeslagen.”

Die weg leidde in 2001 van een consequent doorgedreven persoonlijk project tot een echt kunstenaarschap, toen Jan Hoet in zijn leven kwam. “Ik zag mijn tekeningen vroeger altijd als een hobby. Ik wist wel dat het iets met kunst te maken had, maar ik zat niet in een circuit van mensen die aan kunst deden en ik heb zelf ook geen echte kunstopleiding gehad. Op een kunstcursus heb ik Jan Hoet toevallig ontmoet. Ik had mijn werk meegenomen om het te tonen en hij heeft mij toen meteen uitgenodigd voor zijn tentoonstelling Y.E.L.L.O.W. in Geel.” Het oordeel van de kunstpaus over het werk van autodidact Jeroen Hollander bleek geen toevalstreffer: in 2009 won hij met zijn poëtische mapping de ING-prijs van de Jonge Belgische Schilderkunst. Expo’s van Wiels (Matchbox, met Yvan Derwéduwé) en Recyclart (Jonction) volgden, en art)&(marges nam zijn werk op in de vaste collectie. Op dit moment maakt hij deel uit van de tentoonstelling Distant proximity in de Centrale for Contemporary Art en binnenkort is zijn werk ook te zien in La Louvière en Charleroi.

Dat hoeft allemaal niet te verbazen. Jeroen Hollander plukt de stedelijke contouren (met ook ruimte voor natuur, waterwegen...), trajecten, netwerken en openbaarvervoersplannen uit zijn door heel wat eerstehandservaring gestoffeerde verbeelding en transformeert ze met niets meer dan potlood en stift – waarvan tientallen exemplaren staan geposteerd aan de eettafel waaraan hij werkt – tot fascinerend rijke en gedetailleerde mentale ruimtes, waar je niet anders dan met open mond naar kunt kijken. In de leefruimte van zijn woonst hangt tegenover twee kleine, zelf gevouwen papieren kadertjes, een fractie van die werken op A4 aan de muur, met elk een eigen verhaal. Alsof je de plannen in handen krijgt van Italo Calvino’s onzichtbare steden, opgetrokken uit herinneringen en droomstof. “Er zijn tekeningen die redelijk realistisch zijn, maar ik heb ook meer utopisch werk, met alternatieve transportsystemen als kabelbanen, of met wegennetten die veel meer esthetisch zijn uitgewerkt, netwerken met veel bochtige trajecten en cirkellijnen. Op één tekening heb ik zo eens alle lijnen in een lus aan elkaar geknoopt, zonder begin- of eindpunt. Het zou kunnen werken voor Brussel: de bestaande metro’s volgen al deels een lusvorm, dus je zou het makkelijk kunnen afmaken.”

Het is opvallend hoe de verhalen achter de tekeningen in Jeroen Hollanders geheugen zijn gegrift. Zijn archieven moeten duizenden exemplaren bevatten, maar toch ‘leest’ hij zijn werk moeiteloos. “Ik onthoud ze niet allemaal hoor. (Lacht) Maar als er een bijzonder verhaal achter zit, dan herinner ik het me wel.” En toch, het knettert in het hoofd van Jeroen Hollander. Eén van zijn tekeningen ontsteekt een ketting van verwijzingen: “Dit lussysteem bestaat ook in de werkelijkheid, in bepaalde steden in Nederland en België. Ik ken het vooral uit Breda, Tilburg, Rozendaal, Bergen op Zoom; best wel ingewikkeld.” Zijn werk kenmerkt zich door een heel natuurlijke mix van vrijheid voor de verbeelding en heldere patronen – verschillende kleuren voor verschillende vervoerssystemen en lijnen, met wisselende nummeringssystemen (getallen, letters, zelfs symbolen): “Het systeem, de nummering van de lijnen, is in elke tekening anders, net zoals het openbaar vervoer in elke stad ook anders is georganiseerd. Mijn tekeningen kunnen wel geïnspireerd zijn op bestaande stedelijke netwerken, maar ze komen volledig voort uit mijn fantasie. Al wil ik ze soms wel meer op de werkelijkheid betrekken, via bepaalde lijnen of concepten. Ik heb in Nederland een tijdlang gestudeerd voor ingenieur verkeerskunde, maar die studie heb ik niet helemaal afgemaakt. Ik ben aangesloten bij TreinTramBus en daar ben ik redelijk actief. En sinds een aantal jaren ben ik ook lid van het gebruikerscomité van de MIVB namens Bral, de Brusselse Raad voor het Leefmilieu. Ik ben dus ook wel bezig met de realiteit.” (Lacht)

Eén tekening aan de muur toont een rivier begrensd door twee oevers en stadsdelen die elk een eigen netwerk hebben van vervoerssystemen en nooit met elkaar in aanraking komen. Voor de jonge Brusselaar een verwijzing naar het oprukkende separatisme. Over zijn thuisstad praat hij met veel liefde: “Ik reis graag met het openbaar vervoer. Met de tram reis ik het liefst, een bus heeft toch wat beperkingen, en de metro is wel grappig, maar ondergronds zie je niet veel. Brussel heeft veel – en ook wel vrij ingewikkeld – openbaar vervoer en dat inspireert me echt: kijken naar mensen, naar de stad, de architectuur, de skyline... Ik vind het ook leuk om te zien hoeveel leven en diversiteit er zit in de stad. Dat werkt inspirerend.”

Maar Jeroen Hollander inspireert net zo goed. Afgelopen weekend werd het nieuwe boek van de Argentijnse Natalia Massei voorgesteld, met als coverbeeld een tekening van Jeroen Hollander. En aflevering 269 van Bruxelles en Mouvements, het tweemaandelijkse krantje van Inter-Environnement Bruxelles, opent ook met een van zijn tekeningen. “Mijn werk dat wordt gebruikt in een publicatie die met openbaar vervoer te maken heeft of door een actiegroep die ijvert voor beter openbaar vervoer... dat is fantastisch! Zo wordt het tenminste nuttig gebruikt.”

Foto's © Gautier Houba

Gemeente: Schaarbeek
Tentoonstelling: Distant proximity: > 8/6, di > zo 10.30 > 18.00, Centrale for Contemporary Art, Sint-Katelijneplein 44, Brussel, www.centrale-art.be
Info: www.jeroenhollander.eu