Atelierbezoek: Lara Dhondt

In een stukje vergeten en verwaarloosd Brussel, te midden van het gemotoriseerde geweld van de Nijverheidskaai en de Kleine Ring, ligt op een stedelijk niemandseiland het pand waar Lara Dhondt (1979) haar atelier heeft ondergebracht. Buiten verdringen de afvalcontainers elkaar en bieden struikgewas en bomen roekeloos, wild en utopisch verzet tegen het toxische denderen van het verkeer. Aan de ingang van het oude bedrijfsgebouw heeft een stel ruwe planken zich tot een afdakje opgewerkt, te klein om echt beschutting te bieden, groot genoeg om in het oog te springen. Binnen ontworstelt zich aan een woekerende berg afval een trap die vanuit de hal leidt naar een grote spiegel aan een met mozaïeksteentjes ingelegde muur, als een prachtige fremdkörper, een overblijfsel uit tijden die alleen nog in dromen bereikbaar zijn. Nog een verdieping hoger wordt een grote open ruimte geïmproviseerd opgedeeld door van hoge plafonds neerhangende dekens. Die plek deelt Lara Dhondt met drie andere kunstenaars. Voor een tijdje toch nog, want over een aantal maanden krijgen het gebouw en de site een andere bestemming.

Door die setting van het verduurde pand in het urbane niemandsland openen zich kieren naar het werk van Lara Dhondt. De installaties en structuren die ze op straat bij elkaar sprokkelt en die het vertrekpunt en de kern vormen van haar fotografische en ruimere artistieke praktijk zijn de poëtische daden van verzet waarmee de steedse mens zich aan een nomadisme van de geest overgeeft, in weerwil van de pogingen van de stad om het individu in een collectieve houdgreep te nemen. De uit zwerfvuil opgebouwde schuilplaatsen bieden tijdelijk en speels onderdak aan de dagdroom, aan een rebelse verbeelding die de mens op zijn eigen ruimte en ritme terugvoert: “Ik vind het moeilijk om mijn eigen ritme te vinden in de stad. Ik ben een echt plattelandsmeisje. Mijn werk brengt op de een of andere manier de wildernis terug in de stad. Die verstedelijkte wildernis bestaat dan niet langer uit de takken en het dichte bos, maar uit al die dingen die hier rondslingeren, de natuurlijke camouflagemiddelen van de stad, en uit oude bruggen en viaducten. Daar vind ik mijn rust terug.”

Lara Dhondts artistieke praktijk schurkt in meer dan één opzicht aan tegen de particuliere hoedanigheid van street art. De omgeving en de onmiddellijke nabijheid van de materialen voor haar constructies zijn essentieel: “Ik bouw zo snel mogelijk iets op met wat ik ter plekke vind. Als ik die installaties dan zelf in een galerie zou zetten, dan zou ik heel mijn werk verknoeien.” De ingrepen die ze doet, de accenten die ze aan het stedelijke landschap toevoegt, keren in tentoonstellingsruimtes fotografisch terug. “Mijn foto’s worden op hun beurt installaties. Ik druk ze af op metaal of hout, ik zet ze soms op een steen in de ruimte, of ik werk met snedes zodat ze uit meerdere delen bestaan. Op die manier probeer ik de ruimte opnieuw in de galerie te krijgen. Ik besef dat ik die installaties, door ze te fotograferen, opblaas. Ondanks het feit dat ik ze vaak op ware grootte toon, verleent de fotografie er een metaforische grootsheid aan. In tentoonstellingsruimtes reageren de mensen daar heel goed op, maar ik weet dat diezelfde mensen daar op straat volledig aan voorbijlopen.”

Lara Dhondts camps en shelters of refuse – twee raak gekozen titels voor haar werk – zijn als vluchtige composities in een stedelijke habitat woekerplaatsen van de verwondering. “Wat ik doe is voor mij een heel speelse manier om de stad te verkennen, een heel klein gebaar dat een individualiteit impliceert. En zo zie ik ook dat verzet: op een heel zachte, poëtische manier, niet met toeters en bellen, maar heel klein. Als een uitnodiging om rond te kijken, om de stad echt te ervaren en niet met de blik op oneindig een leven aan je voorbij te laten gaan.”

Haar poëtische en sterk evocatieve werk houdt zich op in het domein waar beeldende kunst en fotografie convergeren. Haar foto’s zijn de uitlopers van een organisch totaalproject dat veel meer omsluit dan alleen de fotografie: “In Junctions probeer ik daar effectief de nadruk op te leggen. In mijn selectie zitten heel veel conceptuele kunstenaars die gewoon fotografie gebruiken, en fotografen die fotografie op een heel sculpturale manier hanteren. Er hangt een prachtig statement van Kirby die het net daarover heeft: over de grens tussen foto en sculptuur, tussen fotografie en conceptuele kunst, en het feit dat de fotografie ook maar een techniek is als een ander.” Ook in haar persoonlijke geschiedenis valt zo’n bevrijdend multidisciplinair brandpunt te ontwaren: “Ik heb beeldhouwkunst gestudeerd, maar ik was toen nog te jong. Het frustreerde mij dat de dingen die ik wou doen, zo lang duurden. Ik ben fotografie gaan studeren omdat je dan onmiddellijk met materiaal uit de werkelijkheid kunt werken. Op een gegeven moment zijn die twee disciplines dan toch weer samengekomen.”

Shelters of Refuse series, 2010 © Lara DHondt

In de foto’s in galeries en musea transformeert de fysieke ruimte van Lara Dhondts installaties tot een mentale ruimte: “Ruimte heeft ook echt een heel psychologische invloed. Ik vond het altijd al heel interessant hoe je als kind ergens onder of in kon kruipen en zo je eigen ruimte kon creëren. Je hebt er zo weinig voor nodig, en tegelijk zijn die momenten zo belangrijk. Daar begint het denken, de psychologische invloed van ruimte.”
Lara Dhondt stut haar werk op een grondige reflectie en een degelijke theoretische onderbouw. Maar Deleuze en Bachelard doen niets af aan de verfrissende speelsheid van haar nomadische sculpturen. In al hun tijdelijkheid en broze materialiteit toveren ze regelmatig een lach op je gezicht. “Ik ben zo blij dat je dat zegt! Ik kreeg heel vaak de opmerking dat mijn werk heel negatief en donker was. Terwijl ik mijn installaties helemaal niet zo zie. Het zijn een soort van primitieve sculpturen die, wanneer ik ze achterlaat, publieke sculpturen worden. Maar als je ze dan in al hun broosheid gaat vergelijken met echte publieke sculpturen, dan merk je dat er veel humor in zit. Wat ik doe, kan iedereen doen, en dat vind ik ook goed. Soms kom ik werk tegen op straat waarvan ik niet eens kan uitmaken of het nu door kunstenaars of gewoon door kinderen is gemaakt. Je hebt echt niet veel nodig om iets te maken, dat zit ook heel hard in mijn werk.”

Die gedachte van een democratische kunst raakt haast aan de fundamenten waarop Lara Dhondt haar artistieke praktijk doorheen de jaren heeft gebouwd: “Tijdens mijn opleiding raakte ik het een beetje beu dat de generatie fotografen steeds maar de vorige generatie fotografen bleef kopiëren. En dan vooral in de ruimtelijke fotografie. Altijd die hele objectieve beelden en voor de zoveelste keer een fabrieksterrein... Het neemt niet weg dat daar fantastisch werk tussen zit, maar ik wilde zelf net iets meer. Ik had ook geen geld, ik had mijn studies zelf bekostigd en dat was soms best moeilijk. Ik kon daar heel kwaad van worden: ‘Ik heb geen geld. Hoe kan ik nu iets maken?’ Tot ik bedacht dat je ook kunst moet kunnen maken als je niets hebt. Als ik dan niet al die materialen kon betalen, dan zou ik wel werken met wat ik vond. En zo is het begonnen. Én door te zien hoe creatief mensen, helaas vaak uit noodzaak, omspringen met zaken. Dan heb ik beslist om in plaats van in de heel donkere en negatieve hoek daarvan te kruipen, net het positieve ervan te belichten.”

De stap naar het pand in de urbane woestenij van de Ninoofsepoort en de nomade in Lara Dhondt is klein. Intussen is ze twee jaar thuis in Brussel, na tien jaar in Antwerpen en één jaar in Gent te hebben gewoond. “Het is helemaal niet bewust, maar intussen begint het mij wel te dagen dat ik nooit lang op één plaats blijf. Blijkbaar verkas ik echt elke twee of drie jaar.” Brussel heeft het plattelandsmeisje uit de Noorderkempen verrast. "Ik had eigenlijk altijd angst om in Brussel te komen wonen: mensen ervaren Brussel vaak als een grijze stad, een ongezonde stad, terwijl je, als je hier eenmaal woont, ontdekt hoeveel fantastische plaatsen hier zijn. Ik was blij verrast met de openheid van de mensen hier. Iedereen is heel vriendelijk, ook op straat. De mensen zijn hier veel socialer dan in een stad als Antwerpen bijvoorbeeld. De energie, de zuurstof en, bizar genoeg, het vele groen stimuleren mij heel erg. En natuurlijk stoot ik hier voor mijn werk nog op heel veel onontgonnen terrein.” (Lacht)

GEMEENTE: Molenbeek
TENTOONSTELLING: > 16/9, Junctions, Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, Brussel (in het kader van de Summer of Photography, www.summerofphotography.be): Lara Dhondt confronteert beelden uit de collectie van het FoMu Antwerpen met haar eigen werk.
INFO: www.laradhondt.be

Foto's © Heleen Rodiers