Atelierbezoek: Sophie Heymans & Els Vansteelandt

Van visionaire Duitsers tot Brusselse kasseileggers, van Joris de snoepmaker tot Calatrava de bouwheer, en van gefixeerde waterdruppels tot lege vrieskamers. In hun “kleine wereld van juwelen” werken Sophie Heymans en Els Vansteelandt op tienden van millimeters en toch gaat ons gesprek alle kanten op. Een ontmoeting om door een ringetje te halen!
Leve de verschillen! Wie nog een bewijs nodig heeft voor het feit dat verscheidenheid een troef is, mag zich aanmelden bij Sophie Heymans en Els Vansteelandt. Het tweetal huist sinds 2010 samen onder één dak in de Papenvest, waar het karaktervolle en bezielde hedendaagse juwelen creëert, die behalve een gedeelde basis van kostbare precisie en technisch vernuft vooral ook een grote verscheidenheid vertonen. Sophie: “Ja, maar daarom werkt het ook. Het is een vraag die vaak terugkomt: ‘Maar hoe doen jullie dat dan? Jullie maken allebei juwelen.’ Nee, wij maken allebei ons eigen ding. Dat is belangrijk.” Els: “Het is meestal duidelijk van in het begin wat mensen willen als ze hier binnenkomen, mijn werk of dat van Sophie. Als je samenwerkt, moet je de ander ook het beste gunnen. Ik kan even blij zijn als ik een collier van Sophie verkoop als wanneer ik een van mijn eigen stukken zie vertrekken.”

In de vroegere Boucherie Chevaline startte Sophie Heymans in 2005 haar eigen zaak. Sophie: “Ik heb heel bewust de keuze gemaakt voor een eigen stek. Aan de ene kant heb ik mijn eigen collecties, maar daarnaast werk ik ook echt voor en met de klant. Uit die uitwisseling haal ik veel. De mensen over de schreef halen om iets nieuws te proberen en niet meteen naar iets te klassieks te grijpen. Dat opbouwen van relaties, iets doen groeien, boeit mij enorm. En technisch is het ook altijd een uitdaging. Mijn vader vond het geweldig dat ik hier introk. Hij is als echte Brusselaar enorm gefascineerd door oude Brusselse huizen. Het kader met een foto van de vroegere slagerij dat hier ophangt, heeft hij gemaakt. Er was nog een vrieskamer voor het vlees, en het geraamte tegen de muur van het atelier was eigenlijk het dak dat helemaal tot achteraan doorliep. De zuilen tussen de winkel en het atelier heeft de vorige eigenaar nog met zijn eigen handen gebouwd.”

Na vijf jaar stapte Els Vansteelandt mee in het project. Toch was het niet de hoofdstedelijke connectie die de beide geboren en getogen Brusselaars tot concrete samenwerking bracht, maar een stel visionaire Duitsers. Sophie: (Lacht) "Ik had het werk van Els hier al tentoongesteld en daar was heel veel interesse voor. Maar het is pas op een tentoonstelling in München geweest...” Els: “Precies! We hebben samen tentoongesteld in München, waar we toevallig op hetzelfde moment door dezelfde galerie werden uitgenodigd.” Sophie: “En dan hebben we samen de vlucht genomen en een hele tijd gepraat. Voor mij was dat de doorbraak.” Els: “Ik heb van in het begin heel veel rondgereisd met mijn collecties. De noodzaak aan een vaste plek waar ik heel mijn wereld kon tonen en contact kon hebben met de mensen die mijn stukken dragen en er leven aan geven, werd steeds groter. Sophies uitnodiging kwam precies op het juiste moment. De beslissing om het met z’n tweeën te doen is voor mij ook een heel bewuste keuze: op mijn eentje had ik een vaste stek niet kunnen combineren met mijn reizen. Nu kunnen we elkaar aflossen en kan ik ook die kant behouden. Ik vind het belangrijk om een algemeen zicht te hebben op wat er in de wereld gebeurt op het vlak van hedendaagse juwelen. Ik heb daar in de loop der jaren bijzonder veel van opgestoken: hoe breng je je stukken naar voor? Hoe stel je ze tentoon? Wat zijn de tendensen? Want dat evolueert allemaal.”

(© Sophie Heymans)

Al is samenwerken niet voor iedereen weggelegd. Behoort het tot "the advantages of being a woman artist," zoals een van de knipsels aan de muur plagerig hangt te beweren? Sophie: “Voor ons werkt het. Maar discussiëren en de dingen bij naam noemen, dat hoort er wel bij. Zoals in elke relatie.” Els: “We zijn gestart met één jaar en na dat jaar zouden we opnieuw praten. Ieder had het recht om ermee te stoppen als ze het niet meer zou zien zitten. Aan dat eerste jaar hebben we dan nog eens een jaar gebreid, en intussen zitten we hier nog altijd samen. Het gaat er inderdaad om afspraken te maken en alles open op tafel te kunnen leggen. Dan kun je samenwerken.” En anders biedt de Naughty Box wel soelaas. Els: "Daar investeren we in als we aan het zagen zijn. En neen, die zit niet vol. (Lachen) Intussen zit er zelfs minder in dan in ons eerste jaar samen." Ook als klankbord is wederkerigheid een troef. Els: “Zeker! En voor de aanmoedigingen. In ieder artistiek leven zijn er ups en downs, dat is er eigen aan. Als het op een bepaald moment voor de één wat moeilijker is, dan sleurt de ander je daar weer doorheen.”

(© Els Vansteelandt)

Net zo eigen aan ieder artistiek leven is dat het zo uniek is. Els: “Iedereen heeft zijn manier van ontwerpen. Ik heb vroeger proberen te tekenen, zoals Sophie doet, maar dat werkte gewoon niet. Voor mij is het werkproces te belangrijk en speelt het toeval een te grote rol.” Sophie: “Els vertrekt meer vanuit het materiaal en gaat dan op ontdekkingstocht. Ik teken en denk na en als ik mijn ei heb gelegd, dan maak ik het. Dat is een andere manier van werken.” In het werk van Sophie Heymans nestelen zich verhalen van ontmoetingen, reizen of architectuur: “Ik ben een tijd heel gepassioneerd geweest door de structuren van Calatrava. Op basis van foto’s probeerde ik dan dat lijnenspel te volgen.” Els: “Aan fotograferen heb ik ook al gedacht, maar dat is nogal confronterend. De beelden die ik opsla – en dat kan om het even wat zijn: de vorm van een steen, een blad, een bloem of een auto, de structuur van een gezicht... – beroeren mij en zetten me aan om te beginnen, maar vanaf dat punt gebeurt er nog zoveel. Ik begin te werken in metaal, te wringen, te plooien, te buigen, te zagen en zo komt er iets tot stand dat waarschijnlijk nog iets heel anders is dan wat ik in gedachten had.” Sophie: “We zijn wel ooit eens vanuit eenzelfde visie vertrokken. Voor Hold the line, onze tentoonstelling van vorig jaar voor het modeparcours, hebben we allebei heel concreet ingespeeld op het thema van draden, maar de twee collecties zijn uiteindelijk totaal anders geworden. Heel boeiend!”

"Ik eis het recht op imperfectie," staat te lezen op een ander knipsel in het atelier. Loze woorden: Sophie Heymans en Els Vansteelandt delen eenzelfde geestdrift en hang naar schoonheid en technische vernieuwing. Die aspecten leveren juwelen op die uitblinken in finesse en karakter. Of: Small objects, big subjects, om oneigenlijk gebruik te maken van de titel van de expo die Rembrandt Jordan in de juwelierszaak houdt in het kader van Design September. Al komen ze op totaal verschillende manieren tot stand. Sophie: “Het idee achter die juwelen met glazen kern was eigenlijk om water als het ware op het lichaam te kunnen fixeren. Dat is een van mijn fascinaties. Geen eenvoudige opdracht, maar ik werk samen met een Belgisch bedrijf dat pyrex maakt voor farmaceutische doeleinden. En die zien mij graag komen: ‘Ja, de artiest is weer daar.’ (Lacht) Pyrex is een materiaal dat tegen enorm veel warmte kan. Het voordeel is dat je heel dicht bij dat transparante glas kunt solderen en opbouwen.” Voor Els Vansteelandt is het net de afwezigheid van samenstelling die belangrijk is: “Als zilversmid maak ik ook grotere stukken in mijn eigen atelier. Heel vuil en lawaaierig werk, maar die afwisseling loont wel: het maken van grote stukken inspireert mijn juwelen en omgekeerd. Smeden is echt werken met je materiaal, kneden, vervormen en verwringen. Je zoekt de grenzen ervan op, en soms scheurt het en moet je herbeginnen. Maar die knowhow heeft ervoor gezorgd dat ik juwelen kan maken die niet zijn opgebouwd en samengesteld uit allemaal stukjes, maar vanuit één plaat direct 3D kunnen worden gemaakt.”

De internationaal gereputeerde ontwerpers zijn blij met hun uitvalsbasis in Brussel. Sophie: “Made in Belgium, made in Brussels: dat spreekt toch wel aan. En Brussel is een stad die je ook veel geeft. Ik heb de buurt zien evolueren. Vroeger had je de Dansaertstraat, maar die is intussen het terrein van de grote, onbetaalbare merken geworden. Nu is het zich allemaal aan het verspreiden naar de kleine straten rondom. Echt booming business: vandaag nog zag ik weer twee nieuwe art cafés en een nieuwe zaak iets verderop. Deze kleine driehoek is een heel leuke uitvalsbasis.” Ook in hun werk ligt de stad bezonken, als een knipoog. Els: “Mijn ringencollectie Pavés de Bruxelles is er gekomen toen ze de straten hebben heraangelegd. Maandenlang hebben ze ons hier afgesloten. Tot voor de deur zelfs, soms konden we niet binnen of buiten. Hele dagen waren ze aan het tikken op die stenen. Dan heb ik een hele collectie ringen gemaakt met allemaal kasseivormen, allemaal verschillend van vorm, uniek, in alle maten.” Creatieve wraak? Els: “Of een wanhoopsdaad.” (Lachen) Sophie Heymans riep met haar Dentelle de Bruxelles dan weer een ode aan de Brusselse kant in het leven: “Ik heb in die collectie texturen proberen te verwerken. Elk materiaal dat droog is, een stof of iets dergelijks, kun je overbrengen door het direct in het metaal te walsen. Het juweel ziet eruit alsof het van leer is, of van slangenhuid, maar eigenlijk zit heel die structuur in het metaal. Van iets zachts maak je zo iets hards.”
Ook Brussels was de traditie om atelier en winkel aan elkaar te koppelen, om een inkijk te geven in het creatieproces. Sophie: "Vroeger was dat hier in de buurt de gewoonte, maar het is aan het verdwijnen. Wij vinden dat heel aangenaam, al moet je het wel netjes houden. Voor de klanten en voor elkaar. Ik moet toegeven dat als het artistieke in ons naar boven komt, we dat wel eens durven te vergeten." Maar misschien werken ze sowieso wel erg proper? Sophie: "Bwah, het blijft wel een atelier." (Lachen)
Wanneer we op het punt staan dat atelier te verlaten, worden we naar onze kindertijd teruggekatapulteerd: “Een snoepje?” Els Vansteelandt kan het als kleindochter van Joris, de befaamde snoepmaker, niet laten. We kauwen nog op die zoete herinneringen!

GEMEENTE: Brussel
SHOP: Papenvest 15, Brussel, wo > za 12 > 18.00
EXPO: > 30/9, Rembrandt Jordan: Small objects, big subjects, www.designseptember.be
INFO: www.sophieheymans.be / www.elsvansteelandt.be

Foto's © Heleen Rodiers