Berlijnse festival Foreign Affairs: Vreemdgaan met Frie Leysen

Nadat Frie Leysen in 2006, na twaalf jaar, afscheid nam van het Kunstenfestivaldesarts heeft ze een beetje een zwerversbestaan geleid. In 2007 was er Meeting Points 5 in de Arabische landen, in 2010 Theater der Welt in het Ruhrgebied, en nu is er Foreign Affairs in Berlijn.

H et internationales Festival für Theater und performative Künste dat vroeger Spielzeit Europa heette, doopte Frie Leysen om tot Foreign Affairs. Dat lag haar beter. Het dekt ook veel beter de lading. Europa is zo klein. We hebben het hier over de wereld. Op het programma staan onbekende kunstenaars uit Azië, Afrika en Zuid-Amerika naast gevestigde namen van hier. Maar ook jonge honden van bij ons krijgen een podium. Zo mag FC Bergman meteen de grote zaal bespelen.
Internationaal en interdisciplinair. Dat zijn de grote woorden. Alles mag en moet kunnen. "Dat lijkt voor ons Belgen intussen een evidentie, maar hier in Duitsland is het toch nog altijd het repertoiretheater uit de grote huizen dat de toon zet. Zelfs in een wereldstad als Berlijn."

Frie Leysen zet - radicaal als ze is - alles op zijn kop. Het zijn niet langer de klassieke stukken die het publiek op de been brengen, maar de mensen, de makers, sterke artistieke persoonlijkheden. Er staan dan ook geen namen van stukken in het programmaboekje van Foreign Affairs, maar namen van regisseurs, choreografen, architecten, musici en plastisch kunstenaars. Frie Leysen hoopt op die manier in te kunnen grijpen op de gesettelde vormen van denken en maken.

Een affaire met de wereld
Foreign Affairs ruikt wat naar politiek. "Uiteraard. Kunstenaars getuigen van onze tijd en onze wereld. Er is dat formele, politieke aspect, maar je kunt Foreign Affairs ook anders, lichtvoetiger lezen: als het onderhouden van een affaire met onze tijd en onze wereld."

Foreign Affairs is niet opgehangen aan één onderwerp, maar toch is er een thema dat herhaaldelijk opduikt: het kolonialisme. Het is iets wat Frie Leysen al langer boeit en een thema dat in Duitsland naar haar aanvoelen een beetje is ondergesneeuwd. "Maar het kolonialisme komt opnieuw bovendrijven." Niet zo lang geleden bleek dat er nog altijd bijna geen zwarte acteurs worden aangeworven in de gevestigde Duitse theaterhuizen. Zelfs niet voor zwarte rollen. In plaats daarvan schakelt men liever een blanke acteur in die zijn gezicht zwart schildert. Een affaire die aan bod komt in drie theaterproducties en een symposium. En niet zonder de nodige tegenwind.

Frie Leysen drukt haar stempel op de dingen die ze doet. Ze probeert vooral in kaart te brengen wáár we zijn. Berlijn is in dat opzicht helemaal anders dan het Ruhrgebied of Brussel. "In Berlijn is het culturele aanbod enorm, het publiek is veel meer gewoon, en het is een heel internationale stad. Bovendien heeft Berlijn een jonge bevolking en ligt het tempo bijgevolg heel wat hoger."

Cultuur voor iedereen
In Berlijn heeft Frie Leysen een huis dat ze moet/mag bespelen, het Haus der Berliner Festspiele. Dat had ze in het Ruhrgebied niet. En het is meteen zo'n groot huis, letterlijk. "Er zijn maar liefst 900 plaatsen. (Slikt) Het huis heeft ook een vast publiek: de Wilmersdorfers. Dat zijn rijke, wat oudere, gesettelde West-Berlijners." Frie Leysen wil dat publiek opentrekken. Heel Berlijn moet naar haar festival komen, alle generaties. Dat nichegedoe is niks voor haar. Dus heeft ze er een ander huis bij gehaald. Eén uit het vroegere Oost-Berlijn, waar jonge, hippe mensen thuis zijn. De ticketprijzen heeft ze meer dan gehalveerd. Nu maar hopen dat er ook een soort van kruisbestuiving plaatsvindt.

Frie Leysen beseft dat de ingrepen die ze doet heel drastisch zijn en dat daar de nodige tijd overheen moet gaan. Haar opvolging kijkt gelukkig in dezelfde richting.

Hoe ze die veranderingen het best denkt te kunnen doorvoeren? Door mensen daar persoonlijk van op de hoogte te brengen. Frie Leysen is daarom op huisbezoek gegaan. Iedereen die haar in huis wilde halen moest gewoon een mailtje sturen, een twintigtal gasten uitnodigen en dan kwam ze. Wat volgde was in de meeste gevallen een bijzonder aangename avond waarop Frie Leysen haar programma en visie in een ontspannen setting voorstelde. Door het succes is die vorm van promotie niet vol te houden, maar het is op zijn minst een heel originele aanpak.

Wenen wenkt
Met Berlijn keert Frie Leysen terug naar de grootstad. "Berlijn is natuurlijk een van de spannendste Europese steden van dit moment. Na het Ruhrgebied is de stad een verademing! Berlijn is ook heel tolerant. Er zijn wel regels, maar je mag ze niet respecteren."

Om Brussel in de gaten te houden ontbreekt het haar aan tijd. Zeker omdat er na Berlijn alweer een buitenlands avontuur lonkt. Korea wenkte, maar Frie heeft uiteindelijk gekozen voor Wenen. Niet het exotische van Korea schrikt haar af, wel het voorgestelde project daar. Ze wilde niet opnieuw een enorme, volledig nieuwe structuur uit de grond stampen en dan vier jaar lang de boel organiseren. Liever wilde ze met kunstenaars bezig zijn. Dat heeft de doorslag gegeven. In Wenen mag ze vier jaar lang meedraaien in de Wiener Festwochen. Niet meteen een makkelijke opgave, maar ze zal er tenminste iets kunnen uitbouwen.

Na 2016 ligt alles open. Of ze ooit de weg naar Brussel zal terugvinden is een vraag die op dit moment onbeantwoord blijft. Al blijft Brussel een bijzondere plek innemen in haar hart: "Ik vind Brussel nog altijd een fantastische stad!"


Foreign Affairs - Internationales Festival für Theater und performative Künste, nog tot en met 26 oktober. Meer op: www.berlinerfestspiele.de.
--------------------------
Festival > Frie Leysen zet haar schouders onder het Berlijnse festival Foreign Affairs
--------------------------
"Alles kan. Voor
ons Belgen is het intussen een evidentie, maar hier is het toch nog altijd het repertoiretheater dat de toon zet. Zelfs in een wereldstad als Berlijn"
--------------------------
Frie Leysen keert terug naar de grootstad. "Berlijn is een van de spannendste Europese steden van dit moment. En na het Ruhrgebied is de stad een verademing!"
--------------------------
© ILJA HÖPPING