Galerie Rivoli: pijler van hedendaagse kunst in Brussel

Het Rivoli-gebouw aan de Bascule/Waterloosesteenweg staat pal op de grens van Elsene met Ukkel. Voor het gebouw met zijn sinistere winkelgalerij was het jaren kantje boord, maar nu is Galerie Rivoli op weg om Brussels belangrijkste centrum voor hedendaagse kunst te worden. “Kom hier een mooie namiddag doorbrengen.”

‘I n de Rivolistraat in Parijs vind je gebouwen met zulke zuilengangen, architect Victor Demeester van Immobilière Belgo-Suisse S.A. moet er zijn inspiratie gehaald hebben,” zegt Francesco Rossi van de galerie Rossicontemporary: “In een seventieskleedje dan, met een maaswerk van decoratief beton rond de hele sokkel van het appartementsblok. Het vormt een geheel met de betonnen gevelplaten van de Inno aan de overkant, de tweede vestiging in Brussel. De winkelgalerij op de begane grond en een mezzanine was oorspronkelijk bedoeld voor luxezaken, daarboven zijn nog steeds twee verdiepingen bureaus en acht verdiepingen appartementen, en er zijn ook drie verdiepingen ondergrondse parking. Toen ik hier in 2008 toekwam, waren bijna alle commerciële ruimtes nog in handen van de oorspronkelijke eigenaars. Ze hadden het verval van de galerij meegemaakt en geloofden niet meer in Le Rivoli. Er werd geen euro meer in geïnvesteerd en om nog wat huurgeld op te strijken, verhuurden ze aan de eerste de beste, vaak echte brolwinkels. Nu had de galerij ook echt iets sinisters en de zaken gingen een na een failliet. Wat mij het meest heeft gechoqueerd was dat eigenaars en huurders zich gedroegen alsof hun buren niet bestonden, terwijl wat je doet nu eenmaal afstraalt op de ander. Daarom probeerde ik nieuwe kopers te vinden voor een kwaliteitsvol, globaal project, op zo’n manier dat de oude eigenaars hun zaak verkochten. Nu is er een nieuwe generatie eigenaars, bereid om te investeren in renovaties, zowel van de private als van de gemeenschappelijke delen.”

Poort
“Jarenlang was de winkelgalerij een dood gewicht voor het Rivoli-gebouw, maar vanaf de eerste renovatiefase in 2013 werd ze plots de poort naar een heropleving voor de rest van het gebouw. De galeriehouders vestigden de aandacht voor het eerst op de architectuur van het gebouw. Vroeger deed elke winkel zijn eigen ding met alle chaos van dien. Nu zijn bijvoorbeeld alle ramen egaal zwart, terwijl die vroeger twintig verschillende kleuren hadden. Er kwam een uniforme, hedendaagse verlichting. De middenpatio en de vloer met de achthoekige tegels werden opgefrist. Het vroeg wat overredingskracht om de deurklinken, in luxueus cederhout, in hun originele staat te laten restaureren. Een jonge graficus, Emmanuel Blondiau van Neutre, heeft onze huisstijl ontworpen voor de huisnummers, de etikettering van de brievenbussen, het plan van de galerij en de uithangborden van de drie ingangen (Waterloosesteenweg, Depraetere- en Emile Clausstraat). Hij herneemt daarvoor het motief van de zuilengang (een soort vierpuntige ster met gebogen lijnen, AD) dat ook terugkomt op de gemeenschappelijke website. De Deense kunstenares Ane Vester werd door de commerciële galerij gevraagd om de kleuren te kiezen. Ze zou uiteindelijk ook de renovatie van de ingangen van de woningen en bureaus onder handen nemen. De oorspronkelijke vuilbakken, authentiek Italiaans design van Zanotta, werden gerestaureerd in eenzelfde gele kleur. Voor de liftdeuren en brievenbussen stelde ze nieuwe kleuren voor, omdat de oude vaak heel somber waren.”

Hufkens is hier
Galerie Rivoli verwijst met de grote aanwezigheid van kunstgalerieën naar de middeleeuwen, toen ambachten zich elk in hun eigen straat concentreerden. Het zijn dan ook ideale ruimtes voor zaken die geen stockageruimte nodig hebben, maar Rossi’s charisma was wellicht nog doorslaggevender: “In Brussel is dit het belangrijkste district voor galerieën van hedendaagse kunst. Behalve de twaalf van Galerie Rivoli – tegen de lente worden er dat al achttien – zijn er nog dertien andere op minder dan 300 meter hiervandaan, richting Sint-Joris- en Abdijstraat, waaronder sommige nationale en internationale leiders in de sector, zoals Xavier Hufkens, Almine Rech, Mot International en Meessen De Clercq. Aan Louiza-Stefania zijn er ook hedendaagse kunstgalerieën, maar die liggen meer verspreid, en die in de laagstad kennen dan weer veel verloop. De Zavel etaleert eerder etnische en ook wel erg commerciële kunst. Galerie Rivoli toont werk van jonge artiesten of artiesten halverwege hun carrière, niet de grote sterren. Onze vernissages organiseren we gezamenlijk, zodat we van elkaars publiek kunnen profiteren. Dat ook Xavier Hufkens hier opende, was een opsteker voor de relatief jonge, kleine galerieën. Nu gebruiken we dat natuurlijk als lokmiddel: “Hufkens zit hier ook!””

Verder zijn hier ook vertegenwoordigd: Dear Future Me, een van de oudste galerieën van Keulen, het Vlaamse oMs Pradhan, Artitude, Plagiarama, Intuiti, Galery Ledune. Naast Galleries zijn er ook Windows, vitrines dus, van galerieën elders: Art Contest, Francis Carrette, Hopstreet Gallery (ook uit de Sint-Jorisstraat, en oorspronkelijk uit de Hopstraat in Brussel-Stad) en van JAP (Jeunesse & Arts Plastiques) dat kunstboeken van jonge artiesten uitgeeft.

Op de mezzanine, waar bureaus kwamen nadat daar de winkels als eerste dichtgingen, is er al een bureau opnieuw getransformeerd tot galerie: “Mathilde Hatzenberger kwam er als een van de laatste galeriehouders bij, en is al een van de meest enthousiaste.”

Hatzenberger verwelkomt ons in de huiselijke atmosfeer die ze creëerde in de geest van de foto’s die Estelle Lagarde maakte voor haar reeks L’Auberge. Daarop staart een gecultiveerde vrouw ons aan met om haar nek een halssnoer van worsten: “Als kunst maar een reactie oproept, waarna het verhaal of het zelfonderzoek in gang wordt gezet.”

Galerie Rivoli wil in de toekomst ook andere kwaliteitszaken aantrekken, zoals een biologisch eethuis. Toch hielden ook enkele zaken stand, vooral aan de kant van de Emile Clausstraat, zoals een kapper, een naaiwinkeltje, een communicatiebureau en de Evangelische kerk. Van deze laatste bekwamen de galeriehouders dat er aan de kant van de galerij een afscheidingswand kwam met een kunstvitrine. Aan de straatkant zien we aan de visuele drukte waarom: “Het is een heel andere stijl.” De samenwerking met de aanwezige KBC was cruciaal: “De bank deelde onze wens om het Rivoli-gebouw en de Bascule een nieuw elan te geven, en bood ons de renovatie van de hoofdingang aan de Waterloosesteenweg aan. Eigenlijk zit de galerij wat verstopt, waardoor er voor winkels niet genoeg passage was, maar voor kunstgalerieën is dat net weer goed. Zo stap je een beetje een ander universum binnen.”