Boek: Ex. Over een land dat zoek is

Met Ex. Over een land dat zoek is schreef slavist en politicoloog Peter Vermeersch een boek over de tere, nieuwe huid die over de Balkan ligt. Verhalen van een "correspondent van het alledaagse" die nog lang blijven nazinderen.

De beelden van de val van de Berlijnse Muur maakten een dermate grote indruk op de toen zeventienjarige Peter Vermeersch, dat hij prompt besloot om Slavische talen te studeren. Later reisde hij regelmatig naar Oost-Europa en steeds vaker naar de Balkan: eerst als geïnteresseerde toerist, daarna als doctor in de politieke wetenschappen, gespecialiseerd in nationalisme. In de marge van die bezoeken verzamelde Vermeersch heel wat verhalen, die hij in kladschriften noteerde, maar niet kon gebruiken voor zijn onderzoek. Deze verhalen vormen het geraamte van Ex.

Honderd jaar geleden woedde de Eerste Wereldoorlog in Europa, maar in dit herdenkingsjaar dreigen we te vergeten dat nog geen twintig jaar geleden Joegoslavië op een vreselijke wijze uit elkaar viel. "Als Oost-Europa ergens littekens had, dan wel daar. Daar was de huid nog nieuw en teer," schrijft Vermeersch in het eerste hoofdstuk. Tijdens de oorlog reisde Vermeersch nooit af naar Joegoslavië, daarna des te meer. Hij noemt zichzelf dan ook geen oorlogsverslaggever, maar een "correspondent van het alledaagse".

Ex bestaat uit tien hoofdstukken, die elk een andere reisetappe van Vermeersch in kaart brengen. Met veel oog voor detail beschrijft hij nu eens zijn belevenissen in de Gun Club in Belgrado, dan weer woont hij als atheïst het drie uur durende avondgebed bij op Athos, een autonome monnikenstaat in het noorden van Griekenland – en dat op nuchtere maag –, of bezoekt hij een bevreemdende tentoonstelling over Tito op de Brioni-eilanden.

Vermeersch laat zich tijdens zijn tochten leiden door vrienden en kennissen die hij doorheen de jaren als student of onderzoeker tegen het lijf is gelopen. Het zijn niet zozeer de personen die de geschiedenis bepaald hebben, maar wel degenen die er de grillen van hebben ondergaan: studenten, kunstenaars, laag- en hogeropgeleide werklozen. De oorlog is vaak aanwezig in de gesprekken die hij met hen voert, zowel in het gezegde als in de stiltes die in het boek vallen, maar ook andere onderwerpen komen aan bod: vriendschap, liefde, viriliteit en rouw, om er maar enkele te noemen.

Vermeersch doet aan participerende observatie, een methode die hem als politicoloog wellicht niet vreemd is: hij houdt uitgebreide notities bij van wat hij ziet, hoort en zelfs ruikt. Maar Ex is allesbehalve een droog, wetenschappelijk geschrift. Het bijzonder mooi geschreven boek, gelabeld als 'literaire non-fictie', maakt hogere ambities waar. Dat komt bijvoorbeeld aan de oppervlakte wanneer de auteur van op de achterbank van de auto naar buiten kijkt en de landschappen die hij ziet op lyrische wijze beschrijft: "De manier waarop de rivier hier tussen de rotsen snijdt, de steile wanden van het ravijn die uit het water rijzen, de steengroeves die in de rotshellingen zijn uitgehakt, als wonden: het is de schoonheid van een fantasiewereld."

In Ex. Over een land dat zoek is toont Vermeersch zich nu eens reiziger, dan weer journalist, politicoloog, historicus of zelfs filosoof, maar bovenal ook een steengoed schrijver.

Boekpresentatie

data: 19/5, 20.00

tickets: €5/7

waar: Passa Porta