De Ket van Jette: heimwee, humor (en ook wel ontgoocheling)

Toen professor geneeskunde Dirk Lahaye (1937) in 2002 met emeritaat ging, sprong hij op zijn fiets en reed hij van Heverlee naar de Sint-Norbertusstraat in Jette.

Op zoek naar zijn kinderjaren, maar de zoektocht werd een ontgoocheling. Spelende ketjes waren er niet meer, alleen maar auto’s. Hij besloot zijn Jetse jaren (1937-1954) te boek te stellen. Een tijdsdocument van een man die graag en goed vertelt. Even goed als Ernest Claes klonk het bij de voorstelling.

Over de toekomst van de Brusselse Vlamingen is Lahaye niet echt optimistisch (gelukkig is er het Nederlandstalig onderwijs). Maar dat belet hem niet om met veel humor zijn kinderjaren en een deel van zijn jeugd in de Norbertusstraat te beschrijven.

Veerkracht
Een goede reden om het boek te schrijven noemt hij zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog: “Scripta manent, die illusie heb ik nog. Ik ben de laatste generatie die de oorlog heeft gemaakt, onze kinderen en kleinkinderen gelukkig niet. Oorlog is het ergste wat de mens kan overkomen. Ik was een kind tijdens de oorlog. Wat ik me vooral herinner, was de angst van de volwassenen.” Lahaye waarschuwt dat hij geen historicus is, hij vertelt anekdotes. “Onze gestutte kelder diende niet alleen als schuilplaats voor ons gezin, maar ook voor de buren. Op een nacht stond ik naast een buurvrouw in nachtkleed met krulspelden in haar haar. Toen de bommen vielen, vlogen de krulspelden er uit.” Tijdens de oorlog was de leefwereld van Lahaye beperkt tot de huiskamer en de straat, het leven stond stil: “Alleen de bomen groeiden verder.”

Lahaye herinnert zich de samenhorigheid, de verdeeldheid en de ontmenselijking, maar ook de veerkracht van de ketjes die er met humor tegenaan gingen. Lahaye heeft altijd veel oog gehad voor taal. Zijn vader was een West-Vlaming, zijn moeder kwam uit de Kempen, in zijn straat leefde hij tussen de ketjes met hun Vlaams en hun Frans. Op school hoorde hij ook Brussels, Wemmels, Schaarbeeks en Merchtems. Lahaye: “De academische wereld was heel andere koek, daar overheersten de blokbeesten en de droogstoppels.”

Om het boek te schrijven had hij tijdsbakens nodig, die vond hij in de palmaressen en de bulletins van het Sint-Pieterscollege. Het Sint-Pieterscollege (opgericht in 1905), waar hij het begin van de Nederlandstalige afdeling heeft meegemaakt.

Retraite
In de lagere school heeft hij alleen les gekregen van leken, in de middelbare school van pastoors ‘wier geestdrift groter was dan hun kennis’. Lahaye kon het trouwens met niet alle pastoors goed vinden, al dacht hij er later wel anders over. Hij denkt met heimwee terug aan de parabels van Plasmans waarvan er een aantal in De Ket van Jette opgenomen zijn. Het boek bevat vertellingen, is geschreven in een mengeling van Jets en Nederlands, met hier en daar een Franse zin. Geniet even mee. In de jaren 1950 sloten de leerlingen van de colleges hun zesde jaar af met een retraite waar ze hun toekomstplannen moesten toelichten. Lahaye, die voor geneeskunde kiest, krijgt de vraag of hij geen schrik heeft. Hij antwoordt: “Ik steurf van de schrik, mo ‘ goan toch probeire: riskeiren is kans, en schaaiten ès Ollands.”

Voormalig parlementslid en voormalig Jets gemeenteraadslid André Monteyne, die nog altijd in Jette woont, was een klasgenoot van Lahaye. In de inleiding van het boek herhaalt Monteyne zijn analyse: Europa heeft Franstalige Brusselaars verjaagd uit Elsene en Etterbeek die op hun beurt Jettenaars – ketten – verdrongen hebben. Lahaye is erg geschrokken van Monteynes analyse, zo zei hij. Maar dit gezegd zijnde: laat uw leesplezier er niet door vergallen.


Het boek De ket van Jette van Dirk Lahaye is uitgegeven met de steun van het Algemeen Nederlands Verbond. Het is 350 bladzijden dik en geïllustreerd met (een paar) foto’s van het Sint-Pieterscollege en kost in de boekhandel 22 euro en bij het ANV 19,5 euro plus verzendingskosten. ANV 02/241.31.64. E-post: anv.vlaanderen@edpnet.be