Feestelijke onthulling in de Essegemwijk

In het metaalatelier van Fabrik, de leerschool van Recyclart, is er de laatste dagen hard doorgewerkt aan het negende kunstwerk van Vers Brussel. Op donderdag 19 december om halftwee wordt een ongeveer 35 meter lange versregel ingehuldigd aan de boulodroom in de Jules Lahayestraat. Luchtschrift, klimtuig, zitbank en schaduwspel in één.

P oëzie die volk op de been brengt: Vers Brussel, het project van het internationaal literatuurhuis Passa Porta, lijkt er een patent op te hebben. In een eerste fase is er een ontmoeting tussen een dichter en een beeldend kunstenaar, telkens een buitenlander en een Belg. De Congolese dichter Kasele Laïsi Watuta, die eerder dit jaar overleed, en de Vlaamse kunstenares Els Opsomer (Agenda bezocht vorige week haar atelier) verkenden samen de Essegemwijk in Jette. Tijdens die wandelingen vertelde Watuta over het leven in Congo.

Watuta’s verslag in het Swahili, Nimepita Jeta, heet in het Nederlands Ik kwam in Jette langs (2007). Hij roept daarin de geesten op van zijn Lega-volk uit Zuid-Kivu, maar ook Essegem! Essegem! Jette lijkt wel het paradijs, met zijn vruchtbare grond, gulle hemel (met vogels als versiering), vrede en veiligheid voor elk volk. Wie is er zo mager als een spijker, vraagt hij zich af. Waarover dan te klagen, is de teneur. Dan versmalt zijn focus tot de woonblokken waar hij weinig leven bespeurt aan de buitenkant. Hij vindt de afwezigheid van gejoel van kinderen bijna ondraaglijk. Opsomer bracht toen leven, met reisfoto’s die tijdelijk de blinde muren van de woonblokken van de Jetse Haard openden.
Ook in zijn Blaadje uit Jette (oorspronkelijk Feuillet de Jette) volg je Watuta op de wandeling. Hij bezoekt in de Essegemstraat 135 het koertje met de boom waar René Magritte tussen de takken door naar de luchten keek die hij zou schilderen. De boom reikt er nog altijd omhoog, schrijft Watuta, om de schaduw van de kunstenaar te plukken. En hoe de dingen ons overleven, in de vitrine van het museum, waar de pijp wacht om weer pijp te worden.

Handstreken
Vanaf deze week zal een kunstwerk van Opsomer permanent herinneren aan de passage van Watuta. Uit Blaadje uit Jette koos ze de versregel, ‘Mbogo où es-tu, waar ben je?’, die in haar handschrift en uitvergroot een plek krijgt op het grasveld van de Jetse Haard (halte van tram 93). “De inhuldiging komt niet te laat omdat een werk zijn eigen tijd heeft om zichzelf te worden,” zegt Opsomer hierover: “Dit project is begonnen in 2007 en is nu af. De dood heeft helaas zijn eigen timing en regels. Ik ben blij voor de tijd die we samen hebben doorgebracht en dat daar een mooi werk uitgegroeid is. Tijd zit vervat in het wordingsproces bij mijn werk.”

Dat eerste contact tussen dichter en kunstenaar genereert altijd nieuwe contacten. Marq Willems, zakelijk leider van Passa Porta, noemt op wie er deze keer allemaal meewerkt aan de inhuldiging: “De lokale petanqueclub, de gemeente Jette, GC Essegem, de bibliotheek,... Het buurthuis L’Abordage brengt dans met zijn project Street art en de muzikanten Keita Takei en Addama Diakite zorgen voor de Afrikaanse schwung. Er zullen appels worden uitgedeeld - Magritte is niet ver weg - waaraan ‘elfjes’, gedichtjes, hangen van de leerlingen van de Nederlandstalige Brede School Jette. Ook de Ecole Jacques Brel, waarvan de meeste kinderen in de woonblokken wonen, doet mee met Poetry Slam. De zus van Kasele Laïsi Watuta komt de honneurs waarnemen en Els Opsomer zal geïnterviewd worden door de twee schepenen van cultuur Paul Leroy en Brigitte Gooris. De Jetse Haard heeft zelfs zijn personeelsfeestje op de inhuldiging afgestemd. En dan broeit er de laatste week altijd nog van alles zodat er zeker nog verrassingen zullen zijn.”

Opsomer hoopt ook te blijven verrassen: “Voor het definitieve werk wilde ik vooral de bewoners van de woonblokken iets geven. Mijn handschrift is eigenlijk alleen van boven uit de appartementen echt goed te lezen. De vraag van Kasele, waarbij mbogo (lett. buffel) verwijst naar een god of iets dat je beschermt, kan zowel klimtuig als zitbank als tekst zijn. Dat past in mijn werk waarbij ik mijn publiek andere zienswijzen probeer aan te bieden, als een soort overlevingsstrategie in een complexe wereld. Als materiaal heb ik inox gekozen omdat het blinkt en licht geeft in het duister, en omdat je er de handstreken van de mensen die het gemaakt hebben op blijft zien.”