Jaarkalender heemkring Laca blikt bioscoopaffiches in

Kinepolis en het nieuwere White Cinema (Docks Bruxsel) bezorgen een totaal andere filmbeleving dan de private bioscoopzalen die Laken rijk was tot de jaren 1970. De heemkundige kring Laca telde de verdwenen zalen en maakte een nostalgische jaarkalender met de lokaffiches die toen uithingen in de stad.

Grote publiekstrekkers passeerden in die tijd in Laken: Un amour pas comme les autres, met Doris Day. Sénéchal le Magnifique, met Fernandel. Of Le massacre de Rio Grande, met Félicia Farr. Ciné Royal, Nova, Kinema Familin, Astra, Centenaire: elke wijk van Laken had vorige eeuw haar bioscoopzaal. Ook de galante uitgaansstraat Maria-Christina. Ze telde niet minder dan drie grote cinema’s: de Christine, Wagram en Rio (eerst Odeon genoemd). Ciné Christine (1931-1977) was samen met Astra (1931-1967) bij de oudste bioscopen van Laken. Alleen Panthéon (1921), herdoopt tot Rex (vanaf 1935) en nog later veranderd in Odeon (1946), aan de Antwerpsesteenweg 47, zou de nestor der Lakense cinema’s zijn. Al bestond er al een andere Cinema de l’Odéon in 1914, die eigenlijk een grote theaterzaal was. Zoveel kon Wim Van der Elst, voorzitter van Laca samen met actieve leden, uit archiefmateriaal afleiden.

Dat archief baseert zich op divers materiaal van cinema-uitbater De Herdt, op een artikel in Laca-Tijdingen van Daniel Van Kriekinge uit 1994 en op de Inventaire des salles de cinéma de la région de Bruxelles realisé pour le compte de la Région de Bruxelles, Service Monuments et Sites, par l’asbl La Rétine de Plateau. Ook uit dossiers van bouwvergunningen bij het Stadsarchief werd info gesprokkeld. “Uiteindelijk ging het wel om 450 verdwenen filmzalen in heel Brussel, op 249 adressen (gezien de naamsveranderingen),” stelt Van der Elst.

Maar we hadden het over Laken. Ciné Christine van architect Guillaume Du Croix in de Maria-Christinastraat 198, was de allergrootste. Met - vandaag niet meer gezien in de eurohoofdstad - 1.125 plaatsen, verdeeld over parterre en een balkon van vijftien rijen.

IJspralines
Een filmavond was er klassiek opgebouwd. Doorgaans draaide eerst een journaal: bijvoorbeeld Actualités samengesteld door Vox Movietone. Nadien volgde een montage van komische kortfilms. En dan de pièce de résistance: de kaskraker. Bij een anonieme Brusselse verzamelaar van duizenden filmaffiches, vond Laca een schat om uit te plukken voor de kalender 2017. Zoals de affiche Vacances à Venise, met Katharine Hepburn (1907-2003), die in Ciné Christine te zien was. Tussendoor voorzag de zaal in een entracte (pauze), om ijspralines en andere te verkopen. Eind juni 1975 draaide de laatste film. Twee jaar later kwam er een ondergrondse parking met schoenenwinkel.

Onderaan de Maria-Christinastraat, op nummer 89 werd Ciné Wagram (1955-1976) gebouwd, op de resten van een kousenwinkel. De zaal in acajou triplex lambrisering had een hellend plafond en 376 stoeltjes over twee verdiepingen. Het scherm mat 7 bij 3,8 meter. Buiten had architect Roger Lemaire, die ook Cinevox, Piron en Star ontwierp, een zwevende geveluitsteek ontworpen. Die bleef bewaard door de tapijtenwinkel die er in 1977 kwam, en ook door latere handel. Binnen werden de niveaus genivelleerd.

Zaal Odeon uit 1914, en verbouwd door Gaston Ide in 1930, op nummer 100-102, was nog zo’n kanjerzaal. Met twee zitbalkons met zij-uitsprongen boven een parterre was de stek goed voor 807 toeschouwers. Het scherm was daarom niet breder, 6 bij 5,5 meter, maar er was wel een orkestbak. Na de naamsverandering in Rio (1935) en verbouwing in 1954 door François De Bondt, ging het tweede balkon weg. De zaal werd heringericht tot 954 zitplaatsen en een doek van 12 meter. De laatste film draaide er op 26 juni 1975, toen had de zaal maar 700 zitjes meer – televisie deed de wijkzalen de das om. Louis Delhaize vertimmerde de benedenverdieping hetzelfde jaar tot minidiscount (zie foto). “Het filmzaalinterieur boven zou nog bewaard gebleven zijn,” stelt Van der Elst.

Andere verdwenen parels waren Ciné Panthéon (Antwerpsesteenweg 47) van architect Lagache, die ook de Orient Palace (Nieuwbrugstraat) en Victoria Palace (Kiekenmarkt) bouwde. De zaal in Louis XVI-stijl had 482 plaatsen. Na afbraak kwam er een modernere cinema in 1969, Cinema Grec, die alleen ’s weekends draaide. Maar in 1974 ging die al dicht voor een parking. Nog op de Antwerpsesteenweg stonden Ciné Cade en wat verder Cine Royal (1921-1928), later tot Anvers Palace herdoopt (1930-1944 en heropgebouwd). In 1994 stond hier een parking. Kortom, tussen 1971 en 1976 sloten de meeste zalen. Terwijl cijfers van het NIS nog aangeven dat heel Brussel in 1960 zo’n 19,2 miljoen bioscoopbezoekers telde. In 1973 was dat aantal geslonken tot 7,1 miljoen. Alleen de affiches, en niet zichtbare filmzaal- of gevelrestanten achter andere gevels, blijven over. Een erfgoedzoektocht waard.