Brusselse leraarskamer wordt langzaam diverser

In Brussel heeft zo’n 13,7 procent van de leerkrachten een buitenlandse achtergrond. In grote steden in Vlaanderen gaat het om zo’n 7,9 procent. De bevolkingssamenstelling enerzijds en een wellicht wat lossere houding anderzijds liggen volgens kenners aan de basis van het verschil.

Sara Chirishungu staat elke ochtend met plezier op om naar haar klas in de Heilig Hartschool in Jette te gaan. Daar kan ze toevoegen wat ze zelf in haar jeugd zo heeft gemist: een leerkracht zijn die leerlingen moed geeft in plaats van hen vertelt dat ze het niveau niet aankunnen. "Toen ik zelf naar school ging, bestonden zwarte leerkrachten helemaal nog niet voor mij. Niet in België tenminste," denkt Chirishungu terug.

Nu, na al die jaren, kan ze het tegendeel bewijzen. Iemand die Franstalig is opgevoed, kan voor de klas staan en in het Nederlands lesgeven, onafhankelijk van de culturele of etnische achtergrond. Toen ze stage liep, vroegen de kinderen "Ben jij een juf?" en kon ze met voldoening beamen dat dat zo was. "Ook de ouders zijn blij dat een zwart persoon voor de klas staat," zegt Chirishungu. Daarnaast vormen de afbeeldingen in de schoolboeken volgens Chirishungu ook steeds meer een representatief beeld van de samenleving.

Nulmeting

Hoewel Chirishungu het zich in haar kindertijd niet kon voorstellen, wordt het lerarenbestand steeds diverser. Dat blijkt nu ook uit de 'Nulmeting Herkomst van Leerkrachten in het Vlaams Onderwijs' waarover De Morgen bericht. 13,7 procent van de leerkrachten in Brussel, en 7,9 procent in grote steden in Vlaanderen, heeft een buitenlandse herkomst. Onder die categorie vallen mensen met een andere nationaliteit, maar ook leerkrachten die buiten België geboren zijn en of waarvan de ouders niet in België zijn geboren.

Dat gaat dus ook om leerkrachten uit buurlanden zoals Frankrijk en Nederland. "Laten we eerlijk zijn: dat zijn niet de mensen van een etnische minderheidsgroep," reageert professor onderwijswetenschappen Orhan Agirdag (KU Leuven) kritisch in De Morgen. Toch steeg ook het aandeel leraren uit landen buiten de Europese Unie steeg van 1,6 procent in 2013 naar 2,5 procent in 2019 in België.

Voor een gedeelte valt het verschil tussen Brussel en Vlaanderen te verklaren vanuit de bevolkingssamenstelling. Brussel is een zeer geïnternationaliseerde stad: op 1 januari 2015 had een derde (33,9 procent) van de Brusselse bevolking een buitenlandse nationaliteit en was zelfs tweederde van buitenlandse herkomst. Dat blijkt uit gegevens van Statbel, het Belgische statistiekbureau. Volgens cijfers van Statistiek Vlaanderen heeft 24,2 procent van de Vlamingen een buitenlandse herkomst.

Dat de cijfers in Brussel iets hoger liggen, verbaast Joël Ndombe van vzw ORBIT niet. "Ik hoor soms dat Brussel losser omgaat met personen van verschillende achtergronden." Ndombe leidt het project ‘diverse leraarskamer’, dat als doel heeft de instroom van leerlingen secundair onderwijs naar de lerarenopleidingen te verhogen.

Reële impact op de schoolresultaten

Het Instagramaccount Meer Kleur voor de Klas verzamelt getuigenissen van leerkrachten met etnisch-diverse achtergronden. "We zijn begonnen met de vaststelling dat minder dan 1 procent van de leerkrachten van kleur is," zegt Liesbet Claeys, één van de vier initiatiefnemers. "Etnische diversiteit in het onderwijsveld is een meerwaarde, het moet gezien worden als een rijkdom."

Het matchen van de achtergrond van leerlingen en leerkrachten kan bovendien een reële impact hebben op de schoolresultaten. "Buitenlands onderzoek toont toch dat het matchen van de achtergrond van leerkrachten en leerlingen een interessante strategie is om de kansen van leerlingen uit minderheidsgroepen te versterken," zegt professor pedagogie Els Consuegra (VUB) in De Morgen. "Bijvoorbeeld doordat deze leerkrachten sneller de reflex hebben om rekening te houden met de achtergrond van deze jongeren."

Een diverse leraarskamer begint volgens Ndombe bij de opleiding tot leerkracht. Opleidingen kunnen volgens hem nog meer doen om leerkrachten voor te bereiden op de interculturele realiteit. “Wat ik persoonlijk nog graag zou willen zien in de opleiding: hoe je als leerkracht omgaat met straffe uitspraken van leerlingen, hoe je die interpreteert. Dat het gedrag van een leerling juist niet altijd gekoppeld hoeft te worden aan iemands religieuze of culturele achtergrond.” Ook wijst hij op het belang van kennis over het koloniale verleden.