Daklozen bekritiseren daklozensector

Heeft u in de winter ooit al eens buiten geslapen? Waarschijnlijk niet. In Brussel zijn er honderden mensen die dagelijks op zoek moeten naar een slaapplaats om te ontsnappen aan de winterkou. Dit verhaal is niet nieuw. Wel nieuw is wat daklozen hier zelf over te zeggen hebben. Het Collectif Manifestement legde zijn oor te luisteren en kwam tot onthutsende vaststellingen.

In het boek Eisen van Brusselse daklozen nemen daklozen het woord. Het is een politiek eisenpakket, een publieke aanklacht, helemaal van onderuit, van de onderkant van de samenleving. Er wordt zelden echt geluisterd naar wat daklozen te vertellen hebben. Ze hebben goede redenen om het niet aan de grote klok te hangen.

"Het verlies van waardigheid. Je verstoppen voor voorbijgangers, we schamen ons. Ik wil niet dat ze me zien. Er is veel verborgen miserie."

Naast de getuigenissen over het leven op straat, over vernederingen, geweld, bedelen, alcohol, drugs, gebrek aan hygiëne of aan betaalbare woningen en over de administratieve mallemolen, bekritiseren daklozen ook de hulp die hun geboden wordt. Dat klinkt hardvochtig, ondankbaar en weinig constructief, maar toch wordt hier een probleem aangekaart dat echt de moeite is om te bekijken.

Laten we wel wezen, het is een schande dat er zoveel mensen op straat leven. De daklozensector is het gevolg van een slecht werkend sociaal systeem. Het kost de samenleving minder om dakloosheid te voorkomen dan om een dakloze opnieuw te integreren. Voorwaarde is dan wel dat solidariteit met zwakkeren en mensen in armoede hoger op de politieke agenda komt te staan.

"Alle organisaties, alle vrijwilligers houden zich bezig met details. Pleisters hebben geen zin, wij hebben vaccins nodig." (Miguel)

Maar goed, onze samenleving vindt dit geen prioriteit. Zodra deze mensen op straat staan, biedt de daklozensector hulp. Maar waarom klagen de daklozen deze hulp aan?

Een eerste probleem is het schrijnende gebrek aan middelen. Organisaties voor de opvang van daklozen werken met (te) veel vrijwilligers en (te) veel mensen met een nepstatuut. Professionalisme en langetermijnoplossingen komen zo onder druk te staan.

"Om hen een plezier te doen, gaan we bij hen een kommetje soep halen. Omdat we weten dat het uit het hart komt. Maar vaak hebben we er geen behoefte aan."

Een tweede probleem is de afhankelijkheid van subsidies. Cijfers zijn belangrijker dan de mensen die geholpen worden. Organisaties die kunnen aantonen dat ze een maximum aan mensen kunnen reactiveren of herintegreren, worden beloond. Het gevolg is dat de zwakste mensen, bijvoorbeeld alcoholici, uit de boot vallen, samen met diegenen die allergisch zijn aan betutteling en aan de overvloed aan regeltjes. Organisaties die met subsidies werken, richten zich meer op de criteria van hogerhand en dus op het voortbestaan van hun organisatie dan op de zorg die noodzakelijk is.

"Ik heb geen hulp gekregen. Ik had er gevraagd, maar ik moest in het station slapen omdat ik het programma dat de sociaal werker voorstelde, niet aanvaardde."

Een derde probleem is het falende asielbeleid. Fedasil kan de instroom niet aan, waardoor er asielzoekers op straat komen te staan. Om nog maar te zwijgen van het toenemende aantal mensen zonder papieren. De druk op de daklozensector neemt enorm toe. Deze problematiek komt goed tot uiting tijdens de winteropvang.

De laatste jaren is het aanbod aan bedden alleen maar toegenomen. Elke plek die men toevoegt, wordt onmiddellijk ingenomen, en jaar na jaar stelt men vast dat het nog niet genoeg is. De kosten voor deze winteropvang liggen enorm hoog, het aanbod en de omkadering zijn mensonwaardig en er wordt op geen enkel moment gewerkt op de langere termijn. Het is dweilen met de kraan open.

"Je moet soms drie kwartier aan de telefoon hangen om er een bed te reserveren. Je riskeert dat ze je kleren pikken terwijl je je wast, dat de douche vol uitwerpselen ligt of dat je in de winter alleen koud water krijgt. De matrassen zijn bepist, en door de dekens heb ik schurft opgelopen."

Eisen van Brusselse daklozen kaart deze en vele andere problemen aan. Willen we daklozen echt helpen? Dan moeten we eerst en vooral onbevooroordeeld leren luisteren.

"We krijgen zelden mensen te zien die ons niet beoordelen. We hebben zoveel moeilijke situaties meegemaakt en hebben meer dan genoeg van mensen die niet naar ons luisteren."

Chris Aertsen, lid van het Collectif Manifestement

Wat is Collectif Manifestement?

Collectif Manifestement is een kunstenaarsgroep die jaarlijks een betoging organiseert rond een verrassend thema. Sinds 2009 laat het collectief de stem van Brusselse daklozen horen.

Op 31 december 2010 was er een betoging met als thema 'Om het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting in schoonheid te begraven, vieren de daklozen 2010!' Dit jaar verzamelde het collectief getuigenissen van daklozen. Hun eisen werden in een boekje gebundeld. Revendications des (pré-)SDF bruxellois, uitgegeven bij Maelström, kost 3 euro. Na drie verkochte exemplaren gaat er telkens één boekje naar een dakloze. De Nederlandse vertaling vindt u op www.manifestement.be.