Edito: identiteit

Er gaat een schokgolf door Duitsland nu de aanvankelijk populistische, maar vandaag ronduit extreemrechtse Alternative für Deutschland met dertien procent in het parlement belandt.

Duitsland maakt mee wat andere landen in de EU al veel eerder met afgrijzen zagen gebeuren. Een electoraat dat het niet meer pikt en bij partijen terechtkomt die een gevaar betekenen voor de democratie zelf.

Over waar die kiezer zich van afkeert, is al veel gezegd en geschreven. Het heeft te maken met de globalisering, met het daaruit voortvloeiende onzekere bestaan, met de steeds diversere samenleving.

Dat laatste is ook zeker in Brussel een thema. Huidig cultuurminister Sven Gatz beschreef al jaren geleden treffend de breuklijn tussen de stadsbewoners die openstaan voor de nieuwe culturele prikkels in die diverse samenleving en zij die er zich van afkeren. Meestal verlaten die laatsten de stad. Tenminste als ze kunnen.

Die breuklijn ligt vandaag dieper dan ooit. Het is er volgens sommigen een tussen de kosmopolitische elite, die het makkelijk heeft, en het ‘gewone’ volk, dat moet vechten om te overleven. Feit is dat die kloof elk dag nog meer wordt uitgedaagd door het bikkelharde discours van Vlaanderens grootste partij ten aanzien van vluchtelingen en de islam.

In essentie is het een debat over identiteit. Die kan op vele manieren worden ingevuld – ze kan ‘vol’ zijn of juist eerder 'kaal', ze kan eenvoudig zijn, of juist complex, maar ze is en blijft een belangrijke bouwsteen voor de samenhang van de bevolking en de onderlinge solidariteit.

In Brussel is de reflectie over identiteit en cohesie beslist geen eenvoudige opdracht. Het is makkelijk om te zeggen: We zijn allemaal Brusselaars, maar wie verder kijkt, ziet grote verschillen. Die maken het vinden van een gemeenschappelijke grond bijzonder moeilijk. Er is rijk en arm, er zijn de tientallen talen die veelvuldig gesproken worden, de opkomende religies in deze historisch vrijzinnige stad, de instroom van vluchtelingen en sans-papiers, de expats.

En dan is er nog de plaats van Brussel binnen België: een tweetalige stad, kruispunt van Vlaanderen en Wallonië, twee regio’s die allebei naar meer zelfstandigheid streven.

De Brusselse regering wil hier zelf ook meer denkwerk over verrichten en heeft de Koning Boudewijnstichting gevraagd om zich over de identitaire kwestie in Brussel te buigen. Hoe moet de hoofdstad zich positioneren tegenover Vlaanderen en Wallonië? Wat met de meervoudige identiteit?
Misschien ligt de oplossing niet in het communautaire, maar in het stedelijke. De stad als wissel op de toekomst. Dat kan een heel wervend verhaal zijn, genoeg voor een nieuw eigenzinnig soort patriottisme.