“Architecten, ingenieurs en planners zouden beter een optrekje in de buurt nemen, voor ze aan de schetstafel gaan zitten.” Dat zal volgens Anne Leemans, manager bij het consultantbedrijf Fontana Identity & Design, het veelzijdig gebruik van de openbare ruimte stimuleren en verbindend werken.
© Geert Vancauwenbergs
Debat
'Ga eens wonen in de buurt die je ontwerpt'
Kijk naar de stad als een poly-centrisch dynamisch netwerk verbonden door ‘bruggen’,” roept Leemans op. “Zonder verbindingen krijgen kernen amper aandacht, worden ze als onveilig bestempeld, raken ze geïsoleerd, en verarmen. In een actief netwerk, worden ze beter van elkaar, van de onderlinge uitwisseling, charmes en animatie. Samenwerking maakt hen weerbaar.”
“De parallel tussen centra of kernen en pleinen, piazzas of publieke ruimte spreekt voor zich, toch wordt vervolgens de onderlinge afhankelijkheid tussen een goed functionerend openbaar vervoersnetwerk en een kwaliteitsvol netwerk van openbare ruimtes vaak niet ingezien en allerminst bevorderd. Onderzoek in verschillende metropolen in ontwikkelde economieën heeft nochtans meer dan eens aangetoond dat sedert het begin van de 21ste eeuw het autogebruik achteruitgaat ten voordele van zachte weggebruikers en openbaar vervoer.”
“De achteruitgang blijft echter relatief aangezien in verschillende steden, waaronder ook Brussel, voor afstanden tussen een en drie kilometer in 42 procent van de gevallen nog steeds de auto wordt gebruikt. Het spreekt vanzelf dat als we in de toekomst meer leefbare steden willen, de bevordering van zachte mobiliteit inclusief de omslag naar duurzame mobiliteit samen met de ontwikkeling van groene en kwaliteitsvolle openbare ruimte dé belangrijkste uitdagingen opgelegd aan planners en overheden zijn vandaag.”
“Waarom? Zachte mobiliteit en openbaar vervoer gaan hand in hand. Te voet spring je immers makkelijker op bus, tram of metro dan per auto. Fietsen en wandelen houden je fit, schoenen nemen minder plaats in dan auto’s en parkings, met als gevolg een meer efficiënte bodembezetting en betere volksgezondheid.
In dit verband heeft onderzoek ook uitgewezen dat in regio’s met intens autogebruik vaak obesitas voorkomt. Het succes van zachte mobiliteit is anderzijds afhankelijk van de veiligheidsbeleving en het gebruiksgemak, de toegankelijkheid en nabijheid van elementaire diensten. Met andere woorden: als de stoepen er goed bij liggen en de doorgang en oversteek makkelijk, zullen ouderen en mensen met een beperking eerder voor zichzelf beter kunnen instaan en buiten komen, dan een beroep te moeten doen op derden om voor hen te zorgen.”
Groenruimte
“Als we akkoord gaan dat sommige openbare ruimte, zoals express- en snelwegen niet bestemd is voor wandelaars of fietsers, ligt het dan andersom ook niet voor de hand dat auto’s of motoren evenmin een plaats krijgen op of rond sommige pleinen. Net zoals express- en snelwegen moeten ook stedelijke openbare en groenzones voldoen aan specifieke en contextgebonden eisen inzake duurzaamheid, veiligheid, onderhoud, uitrusting en lay-out. Waardevolle stedelijke groenruimte is essentieel om bewoners toe te laten met elkaar om te gaan en beter te leren kennen, te rusten en tot zichzelf te komen.
Aan architecten, ingenieurs en planners van openbare ruimte daarom het dringend verzoek te opteren voor een transversale aanpak en vooraleer ze aan de schetstafel gaan zitten tijdelijk, en niet alleen voor werfvergaderingen, een optrekje in de betrokken buurt te nemen of eens op de fiets, te voet of zittend of lezend op een bank of zelfs spelenderwijs ervaring op te doen. Zich beter visualiseren hoe voor andere gebruikers van de ruimte deze riscoloos en aangenaam kan worden gemaakt, zal ongetwijfeld een succesvol plan voor een veelzijdig gebruik opleveren.”
"Het potentieel aan levenskwaliteit in Brussel is zeer ongelijk verdeeld tussen verschillende buurten"
“Terug nu naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat met een totale oppervlakte van 16.200 ha en meer dan 8.000 ha aan groenruimte (parken, bossen, het Zoniënwoud, kerkhoven en sportterreinen) cijfermatig een zeer groen gewest is. Het potentieel aan levenskwaliteit is echter zeer ongelijk verdeeld tussen verschillende buurten, te wijten aan een schrijnend onevenwicht tussen enkele parkarme en dichtbevolkte buurten - waar inwoners vaker op straat leven.”
“Vergelijken we enerzijds de Bosniëwijk in St-Gillis met 38.347 inwoners per km², Historisch Molenbeek met 25.923, Hallepoort met 26.993 met anderzijds Diesdelle, Ukkel met 1.335 inwoners per km² of Putdael, St-Pieters Woluwe met 1.820 inwoners per km². Het gebrek aan ruimte in de eerstgenoemde buurten, impliceert tegelijkertijd een enorme druk op de fysieke, psychische en sociale gezondheid van de bewoners.”
“Hierop geen antwoord bieden is zonder meer een tijdbom en wijst op afwezigheid van inzicht in de noden van een diverse stedelijke samenleving.”
Niet alleen in Brussel
“De problematiek is niet uniek voor Brussel. Vergelijkbare contrasten zien we terug in Parijs waar in het 11e arrondissement (Popincourt) in 2014 niet minder dan 42.138 inwoners per km² waren en in het 16e (Passy) slechts 52,96 per km². In verschillende steden ter wereld zijn de groenere zones vaak ook de meer welstellende, en leidt vergroening meer dan eens ook tot hogere vastgoedprijzen en ‘gentrificatie’.“
“Een interessante aanpak om dit gevolg in te perken wordt ontwikkeld in Toronto waar een aantal ngo’s planners en overheden succesvol heeft aangemoedigd om participatief te werk te gaan en ruimte te bieden aan co-creatie. In het bijzonder werd er geopteerd om niet in de eerste plaats te kiezen voor een fijnzinnig ontwerp van groenruimte, maar op vraag van de lokale bewoners voor zones voor stedelijke landbouw, volkstuinen en speelpleinen die inspelen op hun lokale behoeften, zoals voedselkwaliteit, veiligheid en beveiliging, werkgelegenheid inclusief volksgezondheid.”
“Het resultaat van een dergelijke aanpak is niet alleen vergroening en betere beloopbaarheid van de openbare ruimte en daardoor ook de versterking van de band tussen openbare ruimte en openbaar vervoer, maar ook dat de sociale cohesie en dialoog zich herstellen en een nieuwe of tweede kans krijgen.”
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.