Interreligieuze dialoog: 'Hoog tijd voor lokale initiatieven'

In de loop van de voorbije maanden bevestigden de nationale leiders van de religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen herhaaldelijk hun engagement voor dialoog en verdraagzaamheid (BRUZZ 20 april). Dat gebeurt meestal bij aanslagen, gelukkig ook bij vredevolle evenementen zoals de Ramadan en Kerstmis. Toch ontbreekt er in mijn ogen een essentieel element in hun optreden. Er gaat weinig of geen stimulans uit naar plaatselijke beroepskrachten en vrijwilligers. Al ontmoeten de leiders elkaar voldoende om het daarover eens te hebben.

In 2007 werd de Raad van Religieuze Leiders van België opgericht, met als doelstelling: een instrument voor dialoog in de schoot van de verschillende godsdiensten in ons land en een schakel tussen deze godsdiensten en de politieke overheden. Deze vergadering op nationaal niveau zou beter de vruchten kunnen plukken van de overlegforums die reeds op andere niveaus bestaan. Het handvest vermeldt bovendien dat er een bijdrage kan worden geleverd aan ethische, morele en maatschappelijke discussies alsook aan een vredig samenleven tussen de etnische en culturele gemeenschappen.

Enkele jaren voordien werd Hoopvol Brussel/Bruxelles Espérance boven de doopvont gehouden. Na een aantal vergaderingen kwamen de deelnemers tot de vaststelling dat er weinig animo heerste en onvoldoende gespreksonderwerpen op tafel lagen. Het vergaderritme verslapte dermate dat het hele project nog voor het overlijden van stichter Jos Chabert een stille dood stierf. Tot de ambities behoorden samenwerking stimuleren en wederzijds respect uitdragen naar de respectievelijke achterban. Hoopvol Brussel wilde ook een structuur zijn om in crisissituaties gemeenschappelijk op te roepen tot kalmte en bezinning. Het bleef bij het woordje ‘hoopvol’...

Anders verliep het met het Interlevensbeschouwelijk Platform van de Stad Brussel. Chantal Noël was bij mijn weten de eerste ‘schepen van eredienst’ die de dialoog tot haar bevoegdheid rekende. Gedurende vele jaren werden in verschillende wijken van de hoofdstad initiatieven genomen om de multiculturele bevolking vanuit levensbeschouwelijke hoek te verenigen. Haar opvolger miste echter belangstelling en inspiratie om op die weg verder te gaan. Enkele vrijwilligers zetten toch door, evenwel zonder morele ondersteuning van de overheid, noch van hun eindverantwoordelijken.

Op Vlaams niveau werd in 2014 de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog opgericht. Minister-president Bourgeois bedeelde die onlangs een grote rol toe in de deradicalisering. Eind 2015 ten slotte lanceerde Brussels Staatssecretaris Bianca Debaets het magazine Glimp/Lueurs. De vlot leesbare artikels en korte interviews over negen levensbeschouwingen moeten vooral jongeren bereiken, onder meer via jeugdhuizen, cultuurcentra en bibliotheken. Daarnaast zouden op termijn nieuwe initiatieven ontwikkeld worden in samenwerking met de levensbeschouwelijke leiders.

Kritische bedenkingen
Naast de vaststelling dat in dergelijke officiële platformen meestal dezelfde personen zetelen, die elkaar regelmatig terugzien voor de koffie, als symbolische aanwezigheid in een antiterreurmanifestatie of op uitnodiging van politici, mangelt het aan doeltreffende doorstroming. Ondanks de krachtige intentieverklaringen en morele duiding van de interlevensbeschouwelijke ontmoeting, verneem ik zelden iets over een uitgeschreven project met suggesties voor plaatselijke animatoren. In mijn bijna vijftien jaar lange dialoogpraktijk ontving ik nooit een uitnodiging van mijn rechtstreekse oversten om de ‘nationale woorden’ om te zetten in ‘plaatselijke daden’. Indien er al een regionaal overlegmoment gehouden wordt, gebeurt dat eerder ondanks dan dankzij de nationale platformen.

Daarom stel ik voor dat alle overlegorganen zich ontbinden en dat de levensbeschouwelijke leiders opdracht geven rondetafels te organiseren op lokaal vlak. Zo zouden priesters en pastorale werkers, lekenconsulenten, imams, sjeiks, rabbijnen, dominees, predikanten, pandits en bonzen elkaar kunnen ontmoeten met het oog op het engagement van hun leden en gemeenschappen. Desnoods worden er tolken bij betrokken.

Gelukkig gebeurt er reeds veel basiswerk in scholen. In het Gemeenschapsonderwijs wordt voor thematische projecten de medewerking gevraagd van leerkrachten godsdienst en niet-confessionele zedenleer. Er zijn voorbeelden bekend van leerkrachten islam en katholieke godsdienst die samen met elkaars klasgroepen gesprekken aangaan. Katholiek Onderwijs Vlaanderen slaat vanaf 2 juni de weg van de dialoogschool in. Nu is het wachten op de dialoogkerk, de dialoogmoskee en de dialoogsynagoge, in het besef dat er tegelijkertijd werk dient gemaakt te worden van interne verzoening tussen verschillende strekkingen binnen de respectievelijke religieuze gemeenschappen. Misschien kan het ene het andere bevorderen…

Jan Van Eyken is Priester in het Aartsbisdom Mechelen-Brussel en werkzaam in de interreligieuze Dialoog van de Kerk in Brussel. In persoonlijke naam.