Een eigen huis voor Ultima Vez

Dinsdag 12 juni was het 25 jaar geleden dat What the body does not remember, de allereerste choreografie van Wim Vandekeybus' gezelschap Ultima Vez, in première ging. Op diezelfde dinsdag nam Ultima Vez eindelijk zijn intrek in een eigen huis. Een late, maar mooie investering.

A an de Zwarte Vijversstraat 97 in Molenbeek, tegenover een mooi katholiek kerkje dat verhuurd wordt aan protestanten in een wijk die hoofdzakelijk een nog ander geloof aanhangt, zit sinds deze week de nieuwe stek van de danscompagnie Ultima Vez. De officiële voorstelling van de nieuwe ruimtes voor publiek en betrokken politici volgt in het najaar, maar wij mochten nu al een kijkje gaan nemen met manager Kristien De Coster en communicatieverantwoordelijke Jeroen Goffings.
Tot in 2009 had Ultima Vez verschillende adressen verspreid over de hele stad: de bureaus zaten aan de Koolmijnenkaai aan het kanaal, de repetitiezaal was in Elsene, nog ergens anders werd opslagruimte gehuurd. Toen de nieuwe eigenaar van het repetitiegebouw in Elsene in 2008 te kennen gaf dat hij andere plannen had, begon de zoektocht naar een nieuw gebouw. Maar in de Rosas Performance Space was geen plaats voor een tweede gezelschap van dergelijke omvang, en toenmalig minister van Cultuur Bert Anciaux had ook geen geld meer. Als er voor het einde van 2009 nog een nieuw gebouw gevonden was, dan kon er wel een startsubsidie voor de aankoop toegekend worden. Maar dat was niet zo eenvoudig: grote ruimtes zijn her en der nog wel te vinden, maar voor het lichamelijk welzijn van de dansers mogen in die ruimte geen steunpilaren staan, en dat is meestal wel het geval. Uiteindelijk kwam een oude fabriek van regenmantels, Au Roi du Caoutchouc, in beeld - inmiddels was dat een atelier geworden waar duizenden onverkochte doosjes met nepjuwelen opgeslagen waren.

Alles onder één dak
De aankoop kwam op de valreep rond voor een bedrag van 680.000 euro. Met de aanpassingen en renovatie erbij komt de totale som op iets meer dan twee miljoen euro. Met de 250.000 euro startsubsidie, 300.000 euro van de VGC, 300.000 euro van het Fonds Culturele Infrastructuur (FoCI) en 300.000 euro aan eigen middelen rest Ultima Vez over de volgende twintig jaar nog een lening van 1 miljoen euro af te betalen. Dat kan onder meer door zelf tegen democratische prijzen te verhuren, want nog een aantal andere gezelschappen verhuist mee van de Koolmijnenkaai: het dansgezelschap Peeping Tom, Cie Soit van Hans Van den Broeck en Khadouj Films van Vandekeybus' zus Lut.

De verbouwingen begonnen in februari 2011 en zijn nu, met een beetje vertraging, klaar. Marcel Rijdams trad op als de architect die het kleine budget en de wensen van de bouwheer-choreograaf op elkaar moest afstemmen. Centraal staan twee studio's. De eerste is een grote (23 meter lang, 16 meter breed en 9 meter hoog), die een balkon heeft om de vloer vanuit de hoogte te overschouwen. Er valt daglicht binnen, net als in de kleinere studio, die voor een stuk in de grote studio 'zweeft'. Beide studio's hebben eigen douches en sanitair en kunnen onafhankelijk van elkaar gebruikt en afgesloten worden. Op de verdieping komen alle bureaus van de andere organisaties uit op een gemeenschappelijke keuken. Een gedeelte van de logistiek en knowhow kan zo door de gezelschappen worden gedeeld. De hele ruimte is ook nog eens onderkelderd, waardoor hier alle decor- en archiefstukken opgeslagen kunnen worden. In de kelder zit ook nog een geluidsstudio. Alles zit nu letterlijk onder één dak.

Workspace Molenbeek
Voor Vandekeybus komt er een eind aan meer dan twintig jaar pendelen. Maar ook voor de rest van de Brusselse danswereld opent de aanwezigheid van twee nieuwe repetitiestudio's perspectieven. Ultima Vez organiseerde intern al een reeks workshops en educatieve initiatieven, die nu op structurele manier in het programma kunnen worden gepast zonder dat ze de dansproducties in de weg lopen.

Ultima Vez wordt ook partner van danswerkplaats Workspace Brussels, die al ruimte mag gebruiken tijdens de komende Brussels Dance Summer. Vanaf volgend jaar hebben ze de studio's twaalf weken per jaar tot hun beschikking. Eind augustus volgt een workshop voor kinderen en jongeren, en in september geeft Vandekeybus zelf een workshop van drie weken aan veertig dansers. In november wil hij beginnen met een soort Acting School for Kids, een initiatief om kinderen vertrouwd te maken met acteren, dat aansluit bij het feit dat Vandekeybus volgend jaar in Zuid-Afrika met een horde kinderen de langspeelfilm Galloping minds begint te draaien.

De studio's zitten nu dus al propvol tot het einde van het jaar. Maar voelen al die dansers zich wel veilig, daar in Molenbeek? Die vraag werd ook al gesteld toen het vertrek van het reclamebureau Mortierbrigade uit Molenbeek voor beroering zorgde. De Coster en Goffings: "We kiezen bewust voor Molenbeek en willen ook positief over onze positie hier nadenken. Het werk van Wim blijft centraal staan, maar we hebben ook een sociaal-artistieke opdracht. Dat we een internationaal gezelschap zijn, en dat dans een niet-talig gegeven is, geeft ons mogelijkheden die pakweg een reclamebureau niet heeft. Als er straks weer wat geld is, gaan we werk maken van de toegangspoort van dit gebouw, die een soort kunstwerk en een visitekaartje naar de buitenwereld moet zijn. Ondertussen zijn we al aan het netwerken met partners uit de buurt: de scholen, de Foyer, die een traject heeft voor jongeren die geïnteresseerd zijn in dans, het 'stadslabo' JES, het Huis der Culturen,... Vlakbij zit ook Jeugdhuis Centrum West, waar de Fanfakids vandaan komen: met hen hebben we nog de kindervoorstelling Bêt noir gemaakt. Hier gebeurt nog veel meer dan we al dachten."

'Moureaux was blij'
Zodra de grote studio van zijn nieuwe standplaats enigszins af was, dook Wim Vandekeybus erin. Ook al was er op dat moment nog maar één toilet en een (koude) douche. Vandekeybus is bezig aan de repetities van Booty looting, de nieuwe productie die in première gaat op de (dans)biënnale van Venetië.

Blij dat hij nu eindelijk een eigen basiskamp heeft? "Ik heb al in zoveel studio's gerepeteerd dat ik het om het even waar kan. Maar het is fijn om een eigen plek te
hebben, waar je bovendien ook iets kunt ensceneren zoals het er in de zaal moet gaan uitzien. We hadden het al eerder moeten kunnen doen, maar het is nooit te laat."

Waarom viel de keuze op dit pand? "Door de ruimte iets te verbreden hebben we echt de perfecte studio kunnen creëren. Hij is niet afgewerkt met een barre en spiegels, maar dat ruwe past wel bij Ultima Vez. De concentratie is hier ook perfect. Ik kan afstand nemen van de vloer, en er is maar één deur, waardoor ik zicht heb op wie binnen- en buitenloopt. Maar het is wel een gebouw dat moet leven. Ik ga het niet in mijn eentje bevolken. Partners kunnen er gebruik van maken, een open repetitie is mogelijk, Elko Blijweert (de muzikant in Booty looting, MB) kan hier lawaai komen maken..."

Van de buren nog geen klachten? "Nee. Het is fijn om hier op straat te komen. Er is veel meer leven dan aan de Koolmijnenkaai en heel ánder leven dan aan de place Flagey. Als er in Molenbeek een probleem is, dan is het vaak een groot probleem, maar als er geen is, dan is er ook geen. We gaan hier beetje verderop regelmatig eten en we zoeken contact met organisaties in de buurt. In het begin zijn we ook bij (burgemeester) Philippe Moureaux en zijn schepencollege geweest. Hij was blij dat niet iedereen uit Molenbeek wegliep."

Booty looting van Ultima Vez gaat op 23 juni in première op de biënnale van Venetië. Na de zomer zijn er de feestelijkheden bij het 25-jarige bestaan van Ultima Vez en de opening van de nieuwe studio. NieuwZwart wordt opnieuw opgevoerd in de KVS vanaf 14 november, What the body does not remember vanaf 12 februari 2013. In Théâtre 140 is er vanaf 23 oktober een reprise van Radical wrong. Meer op www.ultimavez.com en www.facebook.com/UltimaVez