Een Parsifal zonder graal

Visionair theatermaker Romeo Castellucci heeft zijn eerste operaregie klaar op bestelling van De Munt: “Een creatieve geest herkent onze maatschappij in Parsifal. De opera viseert de offers die de condition humaine vraagt. Het alleen staan in een gemeenschap. En het voelen van een spirituele leegte, in en rond jezelf.”

"Een Italiaans melodrama lijkt me onmogelijk te doen als theaterregisseur, zeker Verdi niet. Maar Wagner of Schönberg, ja, die uitdaging neem ik wel aan," zegt Romeo Castellucci. "Met Wagners Parsifal is het hele theater in Europa veranderd, modern geworden. Elk operaonderdeel zit op esthetisch en filosofisch vlak vol uitdagingen. Het is aan de toeschouwer om de creatieve stimuli op te wekken in zijn geest, en de goudmijn aan ideeën en kennis uit deze opera te halen."

Castellucci, die in het theater al dertig jaar furore maakt met zijn Socièta Raffaello Sanzio, heeft van Parsifal (1882), zijn eerste operaregie, een gesamtkunstwerk gemaakt: hij nam zowel regie, decor, belichting als kostuums op zich. Het begin en einde vinden plaats onder een bladerdak (de natuur als krachtbron), de graal voorziet de nodige symboliek. Het middenstuk haalt Kundry naar de voorgrond, die haar vrouwelijkheid aanvaard wil zien door de maatschappij. Richard Wagner (1813-1883) heeft zijn epische verhaal over de graal filosofisch verduidelijkt in het essay 'Over het vrouwelijke in het menselijke' ('Über das Weibliche im Menschlichen'). En die filosofische ondertoon - iets wat Wagner vooral in muziek en minder in woorden tot uiting liet komen - maakt Parsifal nogal complex voor velen. Gelukkig zijn er schilders van het beeld, zoals Romeo Castellucci, die met de lichaamstaal een extra beeld kunnen toevoegen aan het theater.

Tot iemand de verleidingen van Kundry kan weerstaan moet zij de liefde dienen, zo luidt de vloek over de vrouw in deze opera.
Romeo Castellucci: "Als handeling is dit verhaal over de vrouw, en eigenlijk over de mens, op een halfuur verteld. Om het filosofische verhaal te brengen heb je veel meer denktijd nodig dan de duur van de opera. Al kan Parsifals verlichting, wanneer hij als het ware wordt getroffen door Kundry's kus als door een bliksemschicht, het sleutelmoment zijn om alles te begrijpen. Vanaf dan kan Parsifal ten dienste staan van de hele gemeenschap, en kan hij zogezegd het licht verspreiden, dat tonen wat de graal wordt genoemd."

Zet u de graal in de verf?
Castellucci: "Om de kern van de zaak te begrijpen moest ik terugkeren naar Wagners tijd. Maar niet uit respect voor het verleden. De graal is een valstrik. Parsifal gaat niet om die graal. De graal bestaat zelfs niet. Wie aandachtig is op wat Wagner aanbrengt, ziet dat alles draait rond de horizontale gelijkheid tussen mensen. Het gaat hem om de zoektocht naar waar we samen en ieder apart heen gaan. Kundry vertegenwoordigt alle vrouwen, maar ook alle mannen, in haar confrontatie met de wereld."

Legt u weer de klemtoon op de fysische présence op de scène?
Castellucci: "Ik blijf de mens op de scène het belangrijkst vinden in het theater. Door nu een opera te regisseren is me iets totaal nieuws overkomen. Ik heb ervaren dat een zanger van nature innerlijk brandt op het podium. Dat vuur kan ik als regisseur niet negeren. En ik kan er niet aan raken, want dan schaad ik de zangpersoonlijkheid. In het geval van Wagner hebben alle personages vooraf een heel precieze vorm, net door hun persoonlijke inleving."

U vertrekt normaal van niets - het minimalisme als uitgangspunt.
Castellucci: "Dat kon nu niet. Het operagenre verplichtte me haar eigen wetten, zelfs haar lijnen in de tijd te accepteren. Ik moest de architectuur overnemen die Wagner gebruikt had. Aan dat paleis viel niet te raken. Ik kon er alleen gaan wonen. Ik kon enkel een interpretatie toevoegen."

Er zit veel mystiek in het stuk. Hoe plaats je daar een visueel beeld bij.
Castellucci: "Ik walg van video in een scenografie. Ik gebruik wel enkele thematische projecties, maar die hebben niets te maken met decoratie of elektronische scenografie. De toeschouwer moet zijn verstand gebruiken om verbeeldingen op te roepen. Ik probeer gewoon het vlies rond de hersenen weg te halen zodat de toeschouwer in een ruimere context kan kijken, denken en begrijpen. Daarmee krijg ik ook de garantie dat iedereen een totaal verschillend spektakel gaat ervaren."

wanneer: 27, 30/1, 1, 3, 6, 8, 11, 15, 17 & 20/2 18.00 (30/1, 6 & 20/2: 15.00)
tickets: €10>108
extra: DE (boventitels: NL & FR)
info: 070-23.39.39, reservatie@demunt.be,