Jérôme Bel stript de essentie

Hoewel de Franse choreograaf niet langer als enfant terrible door het leven gaat en ‘Jérôme Bel’ bijna twintig jaar oud is, verloor de legendarische voorstelling geen van haar pluimen. Dat zal Bel met zijn kompanen alleszins deze week in het Kaaitheater trachten aan te tonen.

In de nazomer van 1995 ging ‘Jérôme Bel’ op het Brusselse Festival Bellone Brigittines in wereldpremière. Bels tweede voorstelling – de eerste was droogweg ‘Nom donné par l’auteur’ getiteld – kwam er op vraag van Patrick Bonté, vandaag directeur van Les Brigitinnes.

“Ik had niets te verliezen. Ik was jong, vastberaden en bijzonder arrogant,” lacht Bel. “Wat is een dansvoorstelling?’, zo luidde de vraag die ik me als choreograaf destijds als opdracht stelde. Het antwoord was lichamen, muziek en scenografie. In de voorstelling zoek ik dus naar het minimum: een ruimte, mannen, vrouwen, licht, geluid."

"Die keuze was mede door financiële redenen ingegeven, maar er lag vooral een duidelijk concept aan de basis. ‘Le degré zéro de l’écriture’ van Roland Barthes, het minimalisme van Carl André en John Cage’s ‘3’33” waren enorm belangrijk voor me. Ze zijn dat overigens nog steeds. Ik stripte dus alle overbodigheden weg en wilde tot de essentie gaan.”

In ‘Jérôme Bel’ staan de acteurs Eric Lamoureux, Claire Haenni, Yseult Roch, Gisèle Pelozuelo en Frédéric Seguette naakt op scène. De setting is bijzonder sober: zwarte wanden plus vloer, de ‘naakte’ basisopstelling van de scène. Met krijt schrijven de acteurs namen van belangrijke twintigste eeuwse figuren op de muur: Thomas Edison, Igor Stravinsky.

De belichting is afkomstig van een gloeilamp die de acteurs aan elkaar doorgeven. Iemand fluit en neuriet ‘Le sacre du printemps’, de acteurs meten delen van hun lichaam op en schrijven met rode stift die maten op hun huid. Net die eenvoud verleent ‘Jérôme Bel’ haar helderheid, radicaliteit en poëtische ontroering: het lichaam, zwakte en kwetsbaarheid staan centraal.

'Wat verouderd over kwam, ging eruit'
Hoewel de choreograaf geregeld oudere werken heropvoert, geldt dat niet voor ‘Jérôme Bel’: “De laatste herneming dateert van 2008, in het kader van een Londense retrospectieve. Toen het Kaaitheater me aanzocht had ik daar helemaal geen zin in. Toch voelden de acteurs (de originele cast) er wel wat voor. De afgelopen weken repeteerden we opnieuw het vertrouwde materiaal. Dat deden we echter met een kritische geest. Zaken die verouderd aanvoelden gingen er zonder pardon uit. We vroegen ons af wat deze voorstelling vandaag nog betekent en of we er jongere generaties kunnen mee aanspreken.”

Bel blijft alleszins aan een gezapig tempo invloedrijke voorstellingen maken. Zo was hij voor het laatst in de lente van 2012 in Brussel te gast. Met een tiental mentaal gehandicapten bracht hij op het Kunstenfestivaldesarts de première van het schrandere en immens geestige ‘Disabled Theater’. De voorstelling toerde intensief en was zelfs op ‘dOCUMENTA (13)’ te zien.

Bel: “Ik werk op dit moment aan ‘Atelier danse et voix’, een productie met jongeren uit de Parijse voorsteden. Ik weet niet of we dit elders gaan tonen, de context is zuiver Frans. Maar wie weet evolueert dit en kunnen we in België ook het publiek interesseren voor het ultra-lokale.”