De grijze gokzone: turfkantoren en bookmakers

Een federale wet die de Kansspelcommissie bevoegd moet maken over sportweddenschappen, is jaren op tafel blijven liggen, maar is nu onlangs toch in de ministerraad besproken. Volgens Mark Callu, voorzitter van de Kansspelcommissie, konden gokverslaving en fiscale fraude al die tijd niet adequaat aangepakt worden. Tussen wit en zwart duiken wij nog even onder in de gokwereld.

Turf- en bookmakerkantoren: voor doorgewinterde gokkers is het verschil zonneklaar. Voor niet-gokkers ligt dat wel even anders. We zetten de twee fenomenen eventjes tegenover elkaar.
In een turfkantoor wed je hoofdzakelijk op paarden. Om weddenschappen op paardenraces te mogen organiseren, hebben turfkantoren een speciale vergunning van de Kansspelcommissie nodig. Paardenwedrennen spreken vooral een ouder wordend publiek aan. Daardoor kampen turfkantoren al jaren met een dalende omzet. Volgens Alain Dhooge, de voorzitter van de beroepsvereniging van de wedkantoren, zijn "de diensten van de turfkantoren de voorbije twee
jaar gehalveerd." De bekendste turfkantoren zijn Ladbrokes en het ondertussen ter ziele gegane Tiercé Franco-Belge.

In een bookmakerkantoor staan de sportweddenschappen centraal: vooral gokken op voetbalwedstrijden en windhondenrennen zijn in trek. Windhondenraces maken een steile opgang. In tegenstelling tot turfkantoren hebben bookmakers geen vergunning van de Kansspelcommissie nodig. Enkele bekende bookmakerkantoren zijn Belgabet, Stanleybet en Pakibet.

De sfeer
Een turfkantoor in hartje Anderlecht. Er heerst een gezellige drukte. Het publiek in het beklemmende kantoortje is bont en divers: ouder en jonger, man en vrouw, een veelheid aan culturen.

Tussen de races door wordt er druk gediscussieerd. Enkelen houden zich wat afzijdig en verdiepen zich in een gespecialiseerde krant, op zoek naar een kans om hun volgende slag te slaan. In het gokkantoor wordt duchtig gerookt. Ondanks de aanmaningen dat sigarettenpeuken in de asbakken horen, liggen er tientallen over de vloer van het gokkantoor verspreid.

Als het startschot van de volgende race wordt gegeven, maakt de gemoedelijke sfeer plaats voor een opgehitst gewoel. De gokkers hebben alleen nog maar oog voor de paarden die in drafloop de eindstreep proberen te bereiken. De aanwezigen schreeuwen de racende paarden op de televisieschermen toe.

Naarmate de wedstrijd vordert, laten de winnaars en verliezers zich kennen door respectievelijk gejuich en gevloek. De verliezers verscheuren hun ticket en kijken nauwgezet naar de aankondigingen van de op stapel staande races. De dag is nog lang, er zijn nog heel wat kansen om te winnen. Of te verliezen.

Een heel andere sfeer in het bookmakerkantoor Pakibet aan het Schaarbeekse Liedtsplein. Van de gemoedelijke samenhorigheid in het turfkantoor is hier geen sprake. In een cleane, met neon verlichte ruimte krabbelen mannen gehaast enkele cijfercombinaties op de achterkant van hun gokformulier.

In nauwelijks vijf minuten is de klus geklaard en staat er een nieuwe lichting klanten in het gokkantoor. De snelheid van het invullen van het gokformulier is recht evenredig met het gokaanbod: in de programmafolder staan honderden wedstrijden vermeld, waarvan sommige uit exotische landen zoals Singapore, Qatar of Egypte.

Per wedstrijd is er nog een resem extra gokopties. Zo kun je gokken welke ploeg de eerste hoekschop of gele kaart van de wedstrijd krijgt. Voor wie de zaken graag ingewikkeld maakt, is gokken met een handicap een optie. Dat bestaat erin dat je een (zwakkere) ploeg met een aantal doelpunten een virtueel voordeel geeft en dus een beperkt verlies incalculeert. Als je bijvoorbeeld geld inzet op een ploeg en die verliest met een doelpunt verschil, ga je alsnog met het geld aan de haal.

Op een doordeweekse dag heerst er een rustige sfeer in het gokkantoor. Volgens de uitbater is dat niet altijd zo. Vooral wanneer er voetbalwedstrijden op groot scherm vertoond worden, durft het weleens druk te worden. Als Turkije meespeelt, loopt het gokkantoor volledig vol: dan moet ratio wijken voor voetbalpassie.

De wet
Om misbruiken in de gokwereld tegen te gaan, zijn er duidelijke spelregels nodig. Die wettelijke regulering heeft lang te wensen overgelaten. Nog altijd kan iedereen van vandaag op morgen besluiten bookmaker te worden en sportweddenschappen aan te bieden. Het enige wat je hoeft te doen, is je laten registreren bij het ministerie van Financiën. Daardoor zijn er op dit moment heel wat misbruiken in de sector, vooral op het vlak van de fiscale wetgeving.

Marc Callu van de Kansspelcommissie bevestigt dat er nog heel wat bookmakers illegaal te werk gaan: een structurele aanpak ontbreekt. De Kansspelcommissie heeft immers geen bevoegdheid in de sector van de sportweddenschappen. Toch heeft de Kansspelcommissie de voorbije jaren gecoördineerde acties gevoerd tegen fiscale misbruiken. Zo hielden Justitie, Financiën en de Kansspelcommissie in mei 2007 operatie Betex, waarbij de gokkantoren uitvoerig werden gecontroleerd op fraude.

Het feit dat heel wat aanbieders van sportweddenschappen buitenlandse bedrijven zijn, maakt de zaken er voor de Kansspelcommissie niet makkelijker op. Zo is het bekend dat heel wat servers van deze aanbieders zich in het buitenland bevinden. Op die manier heeft de Belgische fiscus er geen greep op.

Toch is er volgens Callu sprake van een positieve evolutie. Vóór acties als Betex was de illegale markt bijna even groot als de vergunde markt. De laatste maanden zouden zich veertig procent meer kantoren hebben laten registreren bij het ministerie van Financiën. Toch zitten er volgens Callu op dit moment in het hele land nog altijd driehonderd gokkantoren buiten de radar. Het Brusselse aandeel zou aanzienlijk zijn en zou zich vooral in Sint-Joost-ten-Node, Schaarbeek en Anderlecht situeren.

Komt er binnenkort eindelijk een wet die de Kansspelcommissie bevoegd maakt in sportweddenschappen? Callu heeft er goede hoop op: het wetsontwerp is op 27 maart in de ministerraad besproken. De Kansspelcommissie wil immers, net als op dit moment het geval is bij de vergunde turfkantoren, werken met vergunningen voor de bookmakers. Omdat de commissie ook van plan is het aantal bookmakerkantoren te beperken, zou dit gepaard gaan met verplichte sluitingen. In elk geval moet de nieuwe wetgeving voor meer duidelijkheid zorgen. Callu concludeert: "We zullen dan de wazige grijze gokzone kunnen omvormen tot een zwarte en een witte zone."

De verslaving
Wie gokken zegt, zegt ook gokschulden en -verslaving. Internationale studies, waarnaar verwezen wordt in rapporten van de Kansspelcommissie, wijzen op een verband tussen het aantal gokverslaafden en de gokmogelijkheden. Volgens Béatrice Meulemans (SP.A), schepen van Sociale Samenhang in Sint-Joost-ten-Node, neemt het aantal gokkers in haar gemeente de laatste jaren toe. Dat gaat volgens haar gepaard met een stijging van het aantal personen die aankloppen bij het OCMW.

Navraag bij de OCMW's van Anderlecht, Sint-Joost en Schaarbeek leert dat er geen aparte cijfers worden bijgehouden over mensen met gokproblemen. Anne-Sylvie Mouzon (PS), de OCMW-voorzitster van Sint-Joost-ten-Node, ontkent evenwel niet dat er sprake is van een stijging.
Marc Callu van de Kansspelcommissie vindt het preventiebeleid ondermaats georganiseerd. De bestaande initiatieven zijn te lokaal verankerd en zijn afhankelijk van vrijwilligers. Joris Petillon, persverantwoordelijke bij Stanleybet, sluit zich aan bij deze visie. Volgens hem is de opvang van gokkers ondermaats, door een gebrek aan middelen.

Meer nog: verschillende preventie- of zorgcentra die we in het kader van dit stuk op het internet benaderden, bleken niet langer actief of onbereikbaar. Zo is de Rodinstichting, een organisatie die zich bezighield met onderzoek over gokkers, van het toneel verdwenen. Ook andere organisaties gaven niet thuis.

Callu meent dat als de Kansspelcommissie de bookmakers zou kunnen controleren, de preventie al heel wat zou verbeteren. Volgens hem boekt de Kansspelcommissie daar waar ze wél over bevoegdheden beschikt - zoals in casino's, speelhallen en turfkantoren -, wel degelijk resultaat. Onder meer door folders en een samenwerking met het Brugmann- en Erasmusziekenhuis wordt er geprobeerd ontsporende gokkers tijdig te bereiken.