Uitgelicht: Keizersnede redt Wiels van moeilijke bevalling

De vrees dat het licht zou uitgaan bij het internationaal gerenommeerde centrum voor hedendaagse kunst Wiels, is van de baan. Een ingrijpend globaal schuldherschikkingsplan, mee gedragen door de overheid, brengt redding. Het Brussels Gewest geeft garanties dat de leningen worden gedekt. En voorts wordt de erfpacht tot 2057 verlengd.

P recair, dat was de situatie van Wiels sinds eind 2009. Maar Brussels minister-president Charles Picqué (PS) en Wiels hebben een reddingsplan uitgetekend. Het Gewest dekt een lening van 1,5 miljoen die Wiels bij Dexia aanging en die loopt tot 2036. Met eerst 200.000 euro en later telkens 100.000 euro kan die makkelijker worden afgelost. Voorts werd een akkoord bereikt om een btw-schuld van 350.000 euro te spreiden in de tijd. Ook privéschuldeisers geven uitstel van betaling, wat tot een schuldvermindering van 1,82 miljoen euro op een totaal van 5,1 miljoen leidt. Het bouwbedrijf CIT Blaton bijvoorbeeld (schuldeiser voor 1 miljoen) laat de intresten vallen.

Een en ander geeft zuurstof aan Wiels, dat sinds het begin gebukt ging onder de verbouwingskosten.

In januari 2010 volgde federaal minister Laurette Onkelinx (PS) het negatieve advies van de inspectie Financiën. Die tikte Wiels op de vingers voor aanbestedingen voor verbouwingen die niet volgens het boekje waren verlopen. Het gevolg was een vertraging van het financieringsakkoord met Beliris, de federale geldpot voor Brussel. "Als we de procedures naar de letter namen, kon Financiën toen eigenlijk niet meer tussenkomen voor uitgevoerde werkzaamheden," verduidelijkt Wiels-directeur Dirk Snauwaert. "Een oplossing is nu aangereikt door het schuldherschikkingsplan en het nieuwe afbetalingsplan."

Op de renovatie van 13,55 miljoen euro, waarvan nog 5,1 miljoen moet worden betaald, blijft na schuldverminderingen nog 3,28 miljoen over. Dat bedrag zal worden afgelost door privésteun (366.000 euro) en de bankschuldaflossing (1,5 miljoen), die door het Brussels Gewest over een kwart­eeuw tijd wordt gefinancierd. Blijft nog een langetermijnbetaling via eigen fondsen van de vzw Wiels voor 1,41 miljoen. "Deze oplossing betekent dat de situatie van Wiels als vanouds een uitdaging blijft, om het diplomatisch te omschrijven," bekent Snauwaert. "In 2006 - toen de kroonlijsten plots naar beneden kwamen - hebben we mogen vaststellen dat het Brussels Gewest (eigenaar van Wiels, red.) het met onvoldoende middelen van Monumenten en Landschappen moest zien te rooien. Hoewel Beliris extra middelen beloofd had, is het dossier op federaal niveau toch gestrand. Vreemd dat de federale adminis­tratie een dossier dat op gewestelijk niveau goedgekeurd werd, kon dwarsbomen. Maar daarover wil ik niet meer uitweiden. De verbouwingskosten hebben altijd een last op onze schouders gelegd. Ze hebben de artistieke activiteiten en de uitbouw van de personeelswerking continu afgeremd. Anderzijds hebben wij ons hierdoor ambitieuzer opgesteld, omdat we veel eigen inkomsten moesten genereren (nu 17 procent van het totaal, red.)."

MoMA
De problemen rond de bouwfinanciering hebben Wiels nooit belet artistiek vooruitstrevend te zijn. Wiels blijft tweemaal per jaar met klinkende namen uitpakken. De najaarsexpositie van Alina Szapocznikow is zelfs al 'verkocht' voor een tweede leven aan het New Yorkse MoMA. In de donkerste tijden van Wiels timmerden kunstenaars als Luc Tuymans, Francis Alÿs en David Claerbout mee aan de groei en naamsbekendheid van Wiels.

Toch is niet alles rozengeur en maneschijn. Snauwaert: "Het geld dat nodig is voor de uitbouw van de ploeg en voor residentie- en educatieve programma's, gaat bijna volledig naar de afbetaling van de lening. We hopen onze commerciële activiteiten - evenementen en zaalverhuur - dit jaar te kunnen verdubbelen. Dat zou een en ander kunnen compenseren."

En dan is er nog de hoge energiefactuur van het pand: om en bij de 60.000 euro per jaar. De regelgeving van Monumenten en Landschappen is voor het postindustriële gebouw geen cadeau. De hoge vensterpartijen mogen bijvoorbeeld geen dubbel glas dragen. Gelukkig werd in een audit berekend dat een energiebesparing met dertig procent mogelijk is. Hiervoor zijn wel extra investeringen nodig (warmtepomp, onopvallende binnenramen...). Beliris wil het al eerder ingeschreven bedrag van 2,75 miljoen euro - dat geblokkeerd werd na vermoedens van belangenvermenging tussen Wiels-bestuur en aannemers - vrijgeven. Daarmee kunnen ook de zalen en het auditorium verder afgewerkt worden, en kunnen er een educatief atelier en een geschiedkundige ruimte over de oude brouwerij uitgebouwd worden.

"Nu hebben we nog een structurele samenwerking met het OCMW van Vorst nodig om meer banen in Wiels te kunnen creëren," zegt Snauwaert, "en een correctie op de subsidie van de Vlaamse en Franse Gemeenschap. De Vlaamse Gemeenschap subsidieert Wiels op het niveau van het kunstencentrum Argos. De Franse Gemeenschap steunt ons met minder dan wat Atelier 340 kreeg. Ik denk dat wij toch wel een niveau hoger spelen. Voor de volgende subsidieronde in september vragen we verhogingen aan, ook al ving ik vorige keer bot. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zou Wiels op het niveau van de Beursschouwburg kunnen zetten. En het Brussels Gewest zou ons voor 'internationale uitstraling' over verschillende jaren kunnen honoreren. De ambities van ons programma kunnen dan ingelost worden."