Voorrangsbeleid onderwijs werkt

Bettina Hubo
© Brussel Deze Week
27/10/2004
Door het Voorrangsbeleid Brussel (VBB) is de professionaliteit van de leerkrachten van het Brus­selse Nederlands­talige basisonderwijs de afgelopen drie jaar aanzienlijk vergroot. En daardoor is de taalvaardigheidsachterstand van de leerlingen kleiner geworden. Dat is de belangrijkste conclusie van de eindevaluatie van het Voorrangsbeleid, die Magda Deckers, de directeur van VBB, afgelopen maandag presenteerde.
Het Brusselse Nederlandstalig basisonderwijs zit in de lift. Het is de jongste jaren erg in trek bij de Vlaamse Brusselaars, maar ook bij Franstaligen en allochtonen. In vele klassen zitten meer anderstaligen dan Nederlandstaligen. Omdat die onderwijssituatie door schooldirecties en leerkrachten als extreem moeilijk werd bestempeld, riepen de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) aan het eind van de jaren negentig de hulp in van Magda Deckers, die eerder in de Limburgse mijnstreek al goede resultaten behaalde met haar specifieke aanpak van het taalvaardigheidsonderwijs.
Deckers' aanpak bestaat erin door intensieve begeleiding de professionaliteit van de leerkrachten op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs te vergroten. "Ik geloof er heilig in dat een grotere professionaliteit tot betere resultaten bij de leerlingen leidt," zegt ze. "Je kunt de klassen wel kleiner maken of specifiek lesmateriaal ontwikkelen, maar zonder intensieve begeleiding van de leerkrachten heb je geen garantie op succes."

Omdat Deckers aanvankelijk maar zeven begeleiders had - alle zeven meegekomen uit Limburg - kon het Voorrangsbeleid niet meteen van start gaan in alle Brusselse scholen. In het schooljaar 2000-2001 gingen Deckers en haar team aan de slag in 35 scholen, meer bepaald in de scholen met het hoogste percentage allochtonen en de grootste taaldiversiteit. De volgende jaren kwam er telkens een aantal scholen en ook VBB-begeleiders bij.
Inmiddels heeft Deckers zestien medewerkers en loopt het programma van het Voorrangsbeleid, dat niet verplicht is, in negentig van de 117 Nederlandstalige basisscholen. Deze scholen krijgen allemaal vier à vijf jaar lang een intensieve begeleiding.

Deckers stond er van meet af aan op dat haar aanpak wetenschappelijk gevolgd zou worden. Enerzijds zou ze op die manier de kans krijgen om in de loop van het programma haar concept bij te sturen, anderzijds vond ze een wetenschappelijke evaluatie noodzakelijk om aan het eind van de rit uitspraken te kunnen doen over de doeltreffendheid van haar aanpak. Het Voorrangsbeleid is de afgelopen drie jaar dan ook van nabij gevolgd door wetenschappelijke medewerkers van de universiteiten van Gent, Leuven en Brussel.

Van bedroevend tot hoopvol
De universiteiten deden in 2001 een nulmeting, waarbij ze onderzochten hoe het gesteld was met de taalvaardigheid van de kinderen van het Brusselse basisonderwijs. De resultaten waren bedroevend. Kleuters van vier werden getest op hun begrip van de Nederlandse taal, en slechts 16,8 procent haalde de mini­mumnorm die in Vlaamse kleuterscholen met veel allochtonen geldt. Voor het lager onderwijs waren de cijfers niet veel beter. Leerlingen van het tweede leerjaar werden getest op hun leesvaardigheid, die van het derde leerjaar op hun schrijfvaardigheid. Bij de eerste groep scoorde een kwart middelmatig tot zwak; voor ruim 43 procent was het lezen zelfs problematisch. In de tweede groep bleek 28 procent van de kinderen heel veel moeite te hebben met schrijven.
Is er in drie jaar tijd iets veranderd? Een tussentijdse evaluatie gaf vorig jaar al aan dat de meeste leerkrachten openstaan voor de benadering van de VBB-begeleiders en dat ze hun lesmethode in positieve zin hebben aangepast. Maar is dat ook merkbaar aan de resultaten van de leerlingen, met andere woorden: is de onderwijskwaliteit erop vooruitgegaan en de leerachterstand van de leerlingen teruggedrongen? Jazeker, zo stelt het langverwachte eindrapport van de universiteiten dat Deckers maandag mocht presenteren in de VGC.

Begin dit jaar werden nieuwe tests gedaan in de scholen. Daaruit blijkt dat vandaag ruim 48 procent van de vierjarige kleuters de minimumnorm haalt, een significante vooruitgang, aldus Deckers. Ook in de lagere school doen de leerlingen het beter, zij het dat de progressie in het tweede leerjaar niet zo spectaculair is. Daar is de groep zwakke lezertjes gedaald van 43 procent naar 35 procent. In het derde leerjaar, waar de kinderen op schrijfvaardigheid werden getest, werd dan weer een halvering van de probleemgroep vast­gesteld: van 28 procent in 2001 naar een kleine vijftien procent in 2004.
Daarnaast werden de lagereschoolleerlingen die drie jaar geleden gevolgd werden, opnieuw getoetst. En ook hier is verbetering merkbaar. Meer dan de helft van de leerlingen die drie jaar geleden in het tweede en derde leerjaar zat en vorig schooljaar in het vijfde, respectievelijk zesde leerjaar, zit nu voor lezen of schrijven in een hogere vaardigheidscategorie.
Bij het laatste onderzoek werd nochtans een eigenaardigheid vastgesteld. Slechts 53 procent van de kinderen die destijds gevolgd werd, zat na drie jaar in het vijfde, respectievelijk zesde leerjaar. Volgens Deckers doet dat geen afbreuk aan de resultaten van het onderzoek omdat de steekproef groot genoeg was. Ook heeft ze kunnen achterhalen dat er bij de 47 procent afvallers maar weinig zittenblijvers zijn.

Welke verklaringen er dan wel zijn voor het fenomeen, is voor Deckers op dit moment niet duidelijk, maar ze wil het de komende jaren uitzoeken.
Vergelijkingen met het taalvaardigheidsniveau van de leerlingen in Vlaamse basisscholen kunnen volgens Deckers niet gemaakt worden op basis van dit onderzoek. "In Vlaanderen zijn deze gegevens gewoon niet beschikbaar. Wel is het duidelijk dat Brussel drie jaar geleden nog achterop liep op het Vlaamse peloton en nu aansluiting gevonden heeft."
Ze is dan ook tevreden met de resultaten van de eindevaluatie, maar niet euforisch. "De uitslag toont aan dat onze methode werkt, dat we het goede concept hebben gekozen. Maar we zijn er natuurlijk nog niet."

Over hoe het verder moet met de scholen die intensieve begeleid werden, heeft Deckers een duidelijke visie. "Zo'n intensief begeleidingssysteem kan niet eeuwig duren. Vier tot vijf jaar moet volstaan, anders neemt een school zelf geen initiatieven meer. Na die eerste periode is er dan ook een overgangsjaar, waarin de scholen kunnen wennen aan een grotere zelfstandigheid. Ze moeten leren zelf problemen te formuleren en vervolgens om hulp te vragen. Na dat jaar is het namelijk de bedoeling dat de VBB-begeleiding vraaggestuurd wordt. Maar we willen dat de scholen sterker worden in het coör­dineren van alle onderwijsondersteunende initiatieven die op hen afkomen."

Ankerpunt
Dat het voorrangsbeleid vanaf 2006 zal uitmonden in een vraaggestuurde begeleiding, is inmiddels vastgelegd in een nieuw protocol. Deckers' grote droom is een centrum waar alle deskundigheid op het vlak van onderwijs gebundeld is, dus niet alleen die van VBB. "Wij zijn niet in staat om de Brusselse situatie te veranderen, maar we kunnen de leerkrachten wel een ankerpunt geven waar ze hulp kunnen krijgen om die Brusselse uitdagingen aan te gaan. Ik ga niet weg uit Brussel voor dat centrum er is."
In Guy Vanhengel (VLD), die binnen de VGC bevoegd is voor onderwijs, heeft Deckers alvast een vurig medestander. Hij zegde haar maandag zijn volle steun toe voor de verwezenlijking van haar droom. Vanhengel verzekerde ook dat alvast in deze legislatuur niet beknibbeld zal worden op het jaarlijkse budget van VBB, ruim anderhalf miljoen euro, dat deels door de Vlaamse Gemeenschap (vier vijfde) en deels door de VGC (een vijfde) wordt betaald.

En aan de huisvesting van het nieuwe centrum is ook al gedacht: er wordt een pand in de Marcqstraat opgeknapt. Vanhengel: "Dat moet een Huis van het Nederlands Onderwijs worden, waar VBB, Taalvaart en Nascholing Brussel wel zullen moeten samenwerken."

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Politiek

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni