Brusselse jongeren voelen zich geviseerd door preventieve aanhoudingen

Sinds vorige week donderdag heeft de politie in Brussel meer dan 200 personen preventief aangehouden, uit vrees voor het overwaaien van de rellen uit Frankrijk. Sommige jongeren die werden opgepakt, voelen zich geviseerd en het slachtoffer van etnisch profileren. "Ik ging naar de Quick en een paar uur later zat ik geboeid in het politiecommissariaat."

Zaterdagavond omstreeks acht uur waren vier jongemannen (17, 17, 17 en 22 jaar) op weg naar de Quick op het Louizaplein, toen ze werden tegengehouden door de politie. De vier jongeren, afkomstig uit Molenbeek, willen alleen anoniem getuigen, om nog meer problemen met de ordediensten te voorkomen. “We waren totaal niet bezig met die rellen, we wilden gewoon iets gaan eten”, vertelt een van hen aan de telefoon tegen BRUZZ. “Maar er was zoveel politie dat we ons niet op ons gemak voelden en toch maar besloten om ergens anders naartoe te gaan.”

'Klacht indienen helpt niet'

De vier verplaatsten zich naar de tramhalte aan de overkant van de straat, toen een groep agenten alsnog op de vrienden afliep. “Ik schrok mij kapot: wij waren met vier en zij met minstens tien. Ze duwden ons tegen de muur en begonnen ons hardhandig te controleren.”

Naar eigen zeggen kregen de jongens tie-wraps om hun polsen en moesten ze vervolgens naast elkaar plaatsnemen in een politiecombi. Ook andere jongeren die ze niet kenden, moesten instappen. “We kregen geen uitleg en hadden behalve een paar briefjes van tien euro niks op zak. Maar ze bleven roepen. Heel respectloos. Op een gegeven moment heeft een van de agenten zelfs zijn been tegen mijn hals geduwd, waardoor ik even niet meer kon ademen.”

De jongemannen werden daarna overgebracht naar het politiecommissariaat in het centrum van Brussel, waar ze “op de grond moesten gaan zitten in een garage”.

“Ik heb een paar keer geprobeerd om een gesprek aan te gaan met een agent, maar die had daar duidelijk geen zin in. Uiteindelijk hebben ze onze namen en contactgegevens genoteerd en de ouders van de minderjarigen gebeld om hen te komen ophalen. Rond elf uur mochten we weer vertrekken.”

Het viertal is nog altijd sterk onder de indruk van de preventieve aanhouding. Maar klacht indienen? “Eerlijk gezegd lijkt met dat een beetje verloren moeite. We weten hoe de politie over ons denkt.”

'Jongens van twaalf, dertien jaar'

Een dag eerder. Hannah Z. en haar vriendinnen zijn vrijdagavond getuige van een gelijkaardig tafereel op het Muntplein.

“Een vijftal jonge kerels zat te chillen op de bankjes toen er plots langs alle kanten politie tevoorschijn kwam”, doet ze het relaas van de feiten. “Ze droegen bivakmutsen en verschillende uniformen: het kwam heel intimiderend over.”

Hannah vertelt hoe de agenten een cirkel vormden rond de jongemannen die op het plein zaten en hoe andere agenten vervolgens nog meer jongeren - “allemaal vastgemaakt aan hun polsen” - in die cirkel duwden. “Ze werden echt meegesleurd”, zegt Hannah. “Later werden ze tegen de muur geduwd om gefouilleerd te worden.”

De vriendinnen waren zo onder de indruk dat ze besloten om het voorval te filmen - de beelden werden via mail en sociale media verspreid onder de hashtag #StopPoliceBrutality. “Uiteindelijk begonnen ook omstanders de politie aan te manen om die jongens zachter aan te pakken. Sommigen hadden serieuze wonden op hun armen, anderen zagen er amper twaalf, dertien jaar uit.”

In een reactie laat de woordvoerder van politiezone Brussel Hoofdstad - Elsene weten dat de video "een fragmentarische opname is die noch de volledige context, noch de precieze omstandigheden van de interventie weergeeft en geen rekening houdt met de exacte informatie waarover de politie beschikte.” Verdere commentaar - zoals wat die 'exacte informatie' was - wilde de politie niet geven.

‘Olie op het vuur’

De voorvallen zwengelen het debat aan over het gebruik en potentieel misbruik van een actiemiddel zoals preventieve aanhoudingen.

“Preventieve aanhoudingen zijn juridisch wel degelijk mogelijk”, zegt mensenrechtenactivist en politiegeweld-expert Yassine Boubout. “De politie kan volgens de wet mensen preventief aanhouden als zij vermoeden dat iemand een gevaar kan vormen voor de openbare orde of een misdrijf kan plegen. Die aanhouding moet wel volstrekt noodzakelijk zijn, zeker bij jongeren is dat nog een pak strenger geregeld”, legt hij uit.

“Als morgen iemand met een kniptang in het fietsenhok rondloopt, dan kan de politie die preventief aanhouden wegens duidelijke indicaties over de intenties van die persoon.” Volgens Boubout is dat vergelijkbaar met wat momenteel in Brussel gebeurt. “Probleem is wel dat je met die techniek heel wat collaterale schade veroorzaakt: jongeren worden onterecht opgepakt, terwijl ze niks met die rellen te maken hebben. Vaak gaat het om minderjarigen, nog vaker om jongeren met een migratieachtergrond. Uiteraard is dat olie op het vuur gooien.”

Naast die collaterale schade, lijdt ook de vertrouwensband tussen jongeren en politie onder de tactiek, aldus Boubout, die vaak als brugfiguur optreedt tijdens rellen. “Stel je voor: het schooljaar is gedaan, je gaat even chillen op het Muntplein en plots beland je in een politiecel. De volgende keer dat die jongeren de politie tegenkomen, is de kans groot dat ze zullen weglopen of niet meer willen meewerken, omdat hun vertrouwen na die eerste ervaring totaal kapot is. Ik begrijp dat de politie preventieve maatregelen moet nemen, maar ik denk dat het verstandiger is om te reageren op concrete indicaties.”

'Je krijgt het respect dat je verdient'

"Het zijn altijd jongeren uit bepaalde buurten, altijd jongeren met een bepaalde huidskleur die geviseerd worden", zegt ook mensenrechtenadvocaat Alexis Deswaef. "De politie klaagt vaak dat het vertrouwen tussen politie en burgers scheef zit en dat er meer respect hoort te zijn, maar respect moet je ook verdienen. Dit soort praktijken doen precies het tegenovergestelde, ze werken het wantrouwen in de hand."

Of de vier jongeren die aan de tramhalte bij Louisa werden opgepakt nog vertrouwen hebben in de politie? Ze lachen: "Nul komma nul. In de buurt waar ik vandaan kom, denkt iedereen daar hetzelfde over. Wat had je verwacht? Als je ons zo behandelt, bij wie ligt het probleem dan? Je krijgt het respect dat je verdient."