Brusselse kerst (5): de Turken

We hadden u graag gebracht hoe een Turkse familie in Brussel omgaat met de kersttijd, maar helaas bleek niemand bereid tot een interview. Brusselse Turken zijn bang – van de reactie van president Erdogan, en/of hun buren. Of hoe in, wat toch vredevolle tijden zouden moeten zijn, zelfs een kerstboom verdeling zaait: 'Om een vredige 'Kerst' te hebben, komen Turkse Brusselaars nu liever niet in de pers.'

De populaire Nordmannspar - een zilverspar die relatief weinig naalden verliest - komt van nature enkel in Turkije en de Kaukasus voor. Niet alleen de Sint komt dus uit Turkije, maar met een beetje verbeelding ook de kerstboom.

Turken zijn moslims en vieren Kerstmis over het algemeen niet, net zomin als Sinterklaas.

"Belgische Turken zien de kerstboom eerder als een christelijke dan een culturele traditie, ik ken niemand die er thuis een zet”, zegt de Turkse Vlaming Mete Öztürk, die in Molenbeek woont. Hij was hoofdredacteur van de onlangs onder druk opgedoekte krant Zaman België, die gelinkt wordt aan de beweging van de islamitische prediker Fethullah Gülen. “Waar Turken wel heel erg van genieten, is de sfeer in deze tijd van het jaar, met alle kerstverlichting op straat en de kerstmarkten. Veel mensen bezoeken elk jaar wel een kerstmarkt, maar in de privésfeer doen ze er niets mee."

Kerstboom in huis
"In Turkije, vooral in Ankara en Istanbul, zijn er mensen die een boom zetten in de kersttijd, meestal gewoon omdat ze dat mooi en gezellig vinden", vertelt Turks ex-journalist Kenan Erer, die vijf jaar geleden van Istanbul naar Brussel verhuisde. Hij presenteerde een populaire ochtendshow bij de Turkstalige Brusselse zender Gold FM tot hij daar eind 2015 ontslagen werd, wellicht onder druk van Erdogan-gezinde adverteerders.

"Ook in België zijn er Turken die een kerstboom zetten. Maar de gemeenschap hier, die ontstaan is uit gastarbeiders uit Oost-Turkije, is veel conservatiever. Ik schat dat 60 procent van de Brussels-Turkse gemeenschap conservatief-religieus is, en ongeveer een derde moderner. Het is in die laatste groep dat mensen soms ook een kerstboom in huis halen."

Maar die minderheid wil daar absoluut niet mee uitpakken in de media, of waar dan ook in het openbaar, zegt Erer. "Ze zijn bang dat de Turkse gemeenschap hen gaat veroordelen omdat ze ‘te Europees’ zijn geworden, of omdat ze de traditie niet respecteren. Ze zijn bang dat ze ‘sociaal gelyncht’ zullen worden, of zelfs hun werk verliezen. Tijdens de Turkse verkiezingen in november 2015 bijvoorbeeld raakte bekend dat een Brusselse bakker gestemd had voor de Koerdische partij. Hij verloor meteen al zijn clientèle."

Zelfs een familie die helemaal niet aan Kerst doet, zegde op het laatste moment ons interview af. Erer: "Paradoxaal genoeg voelen we hier in de gemeenschappen in België, Nederland en Duitsland de politieke druk van de Turkse regering sterker, ook al vóór de poging tot staatsgreep van deze zomer en de vele aanslagen daar. Dat komt omdat de gemeenschap hier veel kleiner is. Wie bijvoorbeeld op sociale media kritiek op Erdogan uit, ontvangt meteen berichtjes van mensen die zeggen dat ze dat zullen doorgeven aan de Turkse ambassadeur."

'Vijandige' media
"Het is niet omdat je geen Kerst viert dat je conservatief bent natuurlijk”, reageert Mehmet Koksal, Belgisch journalist van Turkse afkomst en medewerker van de European Federation of Journalists. “Je kunt weinig met de islam hebben en toch geen christelijk feest vieren."

Maar de angst voor een interview verbaast hem niet. "In de Turkse gemeenschap is momenteel een zodanige heksenjacht aan de gang dat zelfs een foto in de media gevolgen kan hebben.”

"Turkse Brusselaars vrezen geportretteerd te worden als moslims die een christelijk feest vieren, ofwel als mensen die samenwerken met een medium dat Erdogan bekritiseert”, zegt Koksal. “Alle media die geen Erdogan-propaganda zijn, worden beschouwd als 'vijandige' media. Het is volledig irrationeel, maar mensen zijn bang. Waarschijnlijk zou er niet veel gebeuren, maar ze hebben geen zin in beschuldigingen of scheldpartijen op sociale media. Om een vredige 'Kerst' te hebben, komen ze liever niet in de pers."